Tadeusz Różewicz „Unde malum” - interpretacja wraz z odpowiedzią Czesława Miłosza na wiersz Różewicza

„Si Deus est, unde malum? Si non est, unde bonum?” – „jeśli Bóg jest, to skąd się wzięło zło? Jeśli go nie ma, to skąd dobro?” Pytania te stawia Leibniz – jeden z najwybitniejszych niemieckich filozofów. Od czasów jego życia świat przeszedł wiele zmian. Kilkaset lat później podobne pytanie stawia Tadeusz Różewicz, jednak on, poznawszy istotę świata, koncentruje się na kwestii pochodzenia zła.

„Unde malum” to wiersz pochodzący z tomu „Zawsze fragment. Recycling” (1998). Utwór jest przykładem liryki filozoficznej, bezpośredniej (opisowej). Podmiot liryczny snuje rozważania na temat pochodzenia zła, lecz nie ujawnia swojej osoby.

Utwór rozpoczyna się pytaniem: „Skąd bierze się zło?”. Postać mówiąca natychmiastowo udziela na nie odpowiedzi – „zawsze z człowieka / i tylko z człowieka”. Okazuje się, że to ludzka istota jest źródłem zakłóceń i zaburzeń w naturalnej strukturze świata. Antytezą człowieka jest właśnie natura – przedstawiona jako czysta, pełna blasku i uroku.

Podmiot liryczny posługuje się bardzo dosadnymi chwytami retorycznymi. Określa ludzi mianem „wypadku przy pracy natury”. Ich...