Motyw domu rodzinnego w literaturze różnych epok - rozwiń temat

Dom rodzinny to miejsce najczęściej kojarzące się z bezpieczeństwem, spokojem i niezmąconą radością niewinnych lat dziecięcych. Bohaterowie literaccy często uciekają się do wspomnień o opuszczonym miejscu wychowania wspominając je jako ostoję i miejsce wolne od problemów i rozterek dorosłego życia. Często spotkać można utożsamienie domu rodzinnego z krajem lat dziecinnych. Te dwa motywy właściwie przenikają się i uzupełniają, gdyż miejsce, w którym bohater się urodził jest po prostu częścią składową większej przestrzeni, która także uważana jest za dom w wymiarze makro.

Najznamienitszym przykładem jest z pewnością „Pan Tadeusz”. Zarówno w inwokacji, gdzie jest mowa o Litwie jako ojczyźnie narratora, jak i w epilogu, gdzie wspomina on „kraj lat dziecinnych” pobrzmiewają nuty tęsknoty za miejscem, w którym wzrastał i poznawał świat. Dworek w Soplicowie przedstawiony jest jako enklawa, do której nie mają dostępu zawieruchy dziejowe, gdzie organizuje się uczty i polowania, gdzie nawet kłótnie mijają szybko jak wiosenna burza.

„Pan Tadeusz” pisany był przez Mickiewicza w czasie jego emigracji i z pewnością oddalenie od ojczyzny wpłynęło na taki idealistyczny obraz stron rodzinnych. Dom w Soplicowie jest więc częścią arkadyjskiej krainy, która dla poety miała jedną nazwę: ojczyzna.

Innym wielkim pisarzem, który wyraził swoje przywiązanie do domu rodzinnego i także skojarzył go z ojczyzną był Czesław Miłosz. W „Dolinie Issy”, która jest powieścią na poły autobiograficzną, przedstawił miejsce, gdzie swoje lata dziecinne spędzał główny bohater – Tomasz Surkont. „Dolina Issy” jest powieścią z gatunku literatury małych ojczyzn co znaczy, że przedstawia przestrzeń najbliższą, prywatną, często utożsamianą z regionem lub społecznością lokalną. Dom rodzinny odgrywa dla małego bohatera ogromną rolę. Tomasz obserwując otaczających go ludzi, a także przyrodę, poznaje świat i swoje w nim miejsce.

Także ta powieść pisana była pod wpływem tęsknoty autora za domem rodzinnym. Ukazana w książce wioska jest dalekim odbiciem Szetejni – miejscowości, w której urodził się polski noblista.

Dom rodzinny oraz szczególna troska o niego przedstawiona jest w dziele Elizy Orzeszkowej pt. „Nad Niemnem”. Wizja przedstawiona przez pisarkę znacząco różni się od idealistycznych, pełnych radości i niegroźnych tarapatów czasów opisanych przez innych autorów. Sytuacja ukazana w powieści jest o wiele cięższa, gdyż wspomina o czasach II połowy XIX wieku, kiedy Polacy zmuszeni byli znosić coraz większy wpływ zaboru rosyjskiego na swoje życie.

Sytuacja majątkowa rodziny Korczyńskich pozostawia wiele do życzenia, dlatego Benedykt jako ojciec rodziny pracuje ponad swoje siły, aby tylko utrzymać posiadaną ziemię i nie stracić tego, co od dawna stanowiło jego największy skarb, który chciał przekazać późniejszym pokoleniom. Wydźwięk powieści w wielu momentach jest pesymistyczny, jednak dzieło doskonale pokazuje przywiązanie do domu rodzinnego i nieustanną walkę o jego utrzymanie.

Nie można zapomnieć także o wielkim dramacie Stanisława Wyspiańskiego pt. „Wesele”. Tytułowa zabawa dzieje się w chłopskiej chacie na przedmieściach Krakowa, która symbolicznie wyobraża ojczyznę. Innym ważnym dziełem wspominającym o domu są „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego. Nie chodzi tutaj tylko i wyłącznie o brak miejsca, gdzie można mieszkać, ale także o duchową bezdomność, brak przynależności, zakorzenienia, umiejętności odnalezienia swojego miejsca w świecie.

Innymi utworami poruszającymi tematykę domu są np. „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej, „Weiser Dawidek” Pawła Huellego czy „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej.