Ojczyzna - Motyw ojczyzny w literaturze różnych epok - opracowanie

Literatura polska bardzo często odnosiła się do spraw związanych z ojczyzną. Ciężkie losy naszego kraju, ataki, agresje i rozbiory spowodowały, że literatura często pisana była „ku pokrzepieniu serc”, jednak nie zawsze. Niektórzy pisarze w swych dziełach starali się unaocznić, że źle się dzieje w państwie polskim z winy samych rodaków.
    
Takim przykładem mogą być kazania księdza Piotra Skargi, gdzie piętnuje on wady i przywary mieszkańców ojczyzny, które to doprowadzają ją do upadku. Były to m.in. niezgoda w państwie, przyjmowanie innych religii czy warcholstwo szlachty. Właśnie do tej grupy społecznej odnosi się najczęściej kaznodzieja, krytykując zbytnie przywileje szlachty, ucisk chłopów czy opieszałość sądownictwa. Słynny stał się topos ojczyzny jako statku, który źle prowadzony – tonie.
    
Także Jan Kochanowski w „Odprawie posłów greckich” przedstawia pesymistyczną wizję ojczyzny, która chwieje się u nasady ze względu na niegospodarność jej obywateli. Za pomocą alegorii i odniesień do historii zaczerpniętej ze starożytnej Grecji Kochanowski ukazuje, jak samolubstwo, pazerność, lenistwo i zawiść doprowadzić mogą do osłabienia kraju, który staje się łatwym kąskiem dla granicznych mocarstw.
    
Motyw ojczyzny ukazany jest również w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Już inwokacja przedstawia tęsknotę autora za stronami rodzinnymi i miłość, jaką żywi do swojej ojczyzny. Utwór pisany był na emigracji, tym żywiej więc i bardziej przejmująco opowiada o chęci powrotu na łono ziemi ojczystej. Dworek w Soplicowie natomiast jawi się jako ostoja polskości ze względu na pielęgnowane tam tradycje, obrzędy i dobre obyczaje.
    
Romantyzm bardzo żywo podchodził do kwestii narodowościowych reagując na wszelkie zmiany zachodzące w ówczesnej sytuacji państwowej. Wynikiem emigracji była twórczość poetów zmuszonych przebywać na wygnaniu. Przykładem tęsknoty za rodzinnymi stronami jest utwór „Moja piosnka II” Cypriana Kamila Norwida. Ten wzruszający utwór podzielony wezwaniem do Boga „Tęskno mi, Panie!” ukazuje smutek i nostalgię za krajem, który dla podmiotu lirycznego nie da się niczym innym zastąpić. Panują w nim proste moralne zasady, a ludzie kierują się życzliwością i wzajemnym szacunkiem.
    
Na emigracji przebywał także Juliusz Słowacki, którego „Hymn” wyraża podobne uczucia tęsknoty za stronami rodzinnymi co liryk Norwida. Podmiot liryczny znajduje się bardzo daleko od Polski, która stanowi dla niego port, do którego pragnąłby dobić, jednak smutek pogłębia niepewność przyszłych losów i potęguje strach, że podmiot liryczny być może nigdy więcej nie ujrzy stron rodzinnych.
    
„Ku pokrzepieniu serc” powstał „Potop” – wielkie dzieło Henryka Sienkiewicza. XIX wiek był okresem dla Polski bardzo trudnym i wielu ludzi przestało wierzyć, że kraj może się jeszcze odrodzić. Z tego względu Sienkiewicz stworzył całą trylogię, by pokazać, że nawet w najtrudniejszych momentach Polacy zawsze potrafili się zjednoczyć i pokonać piętrzące się przeszkody. „Potop” ukazuje historię najazdu Szwedów w XVII wieku, którzy uznawani byli za potęgę militarną, mimo to – dzięki zjednoczeniu się narodu polskiego, wierze i determinacji – udało się ich pokonać.
    
Troskę o ojczyznę przedstawia także powieść Aleksandra Kamińskiego pt.: „Kamienie na szaniec”. Historia młodych, jednak bardzo odważnych ludzi, którzy nie wahali się poświęcić życia w obronie Polski, uczy czytelników patriotyzmu i poświęcenia. Dzieje Alka, Zośki i Rudego biorących udział w powstaniu warszawskim, ukazują moc miłości do ziemi rodzinnej i odpowiedzialności za nią.
    
Z tematyką wojenną związany jest także wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego pt.: „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte”, gdzie jesteśmy świadkami sceny marszu zmarłych obrońców ojczyzny do nieba. Patrioci nie narzekają jednak na ból i cierpienie, wręcz przeciwnie – są szczęśliwi, że mogli zginąć za ojczyznę i nawet po śmierci deklarują chęć pomocy w kryzysowych sytuacjach, gdyby takie miały miejsce.