Piotr Skarga - kazania i kaznodziejstwo. Piotr Skarga i jego poglądy. Charakterystyka

Piotr Skarga urodził się w rodzinie bogatych chłopów w roku 1536, otrzymując tytuł szlachecki i majątek herbowy w uznaniu za swe koncyliacyjne zasługi od króla Zygmunta III Wazy, na którego dworze pełnił funkcję kaznodziei i doradcy. Po uzyskaniu stopnia bakałarza na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego wyjechał do Lwowa, gdzie przyjął święcenia kapłańskie. Dalsza kariera Skargi jako filozofa i kaznodziei rozwijała się głównie w Rzymie, gdzie wstąpił do zakonu jezuitów. Po powrocie do kraju poświęcił się działalności kontrreformacyjnej i filantropijnej, zyskując coraz większe znaczenie na dworze królewskim.

Największą poczytnością za życia Skargi cieszyły się jego utwory hagiograficzne, przede wszystkim zaś „Żywoty świętych”, które osiągnęły zawrotną – jak na warunki czytelnicze XVI-wiecznej Polski – liczbę ośmiu wydań w ciągu jednego dwudziestolecia. Obrazowały one główną oś zainteresowań twórcy, usiłującego pisarstwem przywrócić religii katolickiej pierwszeństwo nad zyskującymi coraz większą popularność odłamami szerzącej się reformacji, której był zdecydowanym przeciwnikiem.

Skarga zwracał uwagę na potrzebę wzmocnienia jedności religijnej kraju, która miała przekładać się również na jedność społeczną i moralną obywateli, stając się tym samym remedium na podziały wyniszczające Rzeczpospolitą i przybliżającą ją do upadku. W swoich dziełach piętnował więc wszelkie przejawy tolerancji wobec innych wyznań, wzywając do walki o przywrócenie panowania katolicyzmu, dla której to sprawy poparcia szukał w licznych odwołaniach do Pisma Świętego. Biblia stała się zresztą dla Skargi nieocenionym źródłem inspiracji nie tylko w kwestii poglądów religijnych, ale również w sferze stylistyki, kształtując jego ornamentacyjny, niezwykle kunsztowny styl, który zapewnił jezuickiemu kaznodziei miejsce wśród najznakomitszych pisarzy epoki polskiego baroku.

Skarga dał się poznać jako wybitny filantrop, założyciel pierwszych instytucji dobroczynnych na terenie Rzeczypospolitej i obrońca najbiedniejszych warstw społeczeństwa. Owa pasja znalazła również odzwierciedlenie w pismach Skargi, m.in. w najpopularniejszym dziś dziele pt.: „Kazania sejmowe”, gdzie zwracał uwagę na ułomności systemu prawnego, które stale powiększają przepaść pomiędzy bogatymi a biednymi warstwami społeczeństwa, wciąż ograniczając prawa tych ostatnich przez nakładanie na nich coraz to nowych obowiązków i sankcji.

W kwestiach politycznych Skarga stał na straży królewskiego autorytetu, bardzo ostro piętnując samowolę szlachecką, wskazując na rażące braki i niezgodności w stanowionym przez możnowładców prawie, jak i otwarcie mówiąc o jałowości, a wręcz szkodliwości sejmików szlacheckich, które znacznie obciążały budżet państwa, nie niosąc za sobą absolutnie żadnych wymiernych korzyści. Chętnie wypowiadał się również na temat polityki międzynarodowej, przestrzegając przed zagrożeniem ze strony Turków i Tatarów, jak również otwarcie krytykując projekty przejęcia przez Zygmunta III korony szwedzkiej.