Motyw patriotyzmu - patriotyzm bohaterów literackich - pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne

Burzliwe koleje historii Polski sprawiły, że tematy dotyczące ojczyzny i patriotyzmu były obecne w literaturze polskiej praktycznie od zawsze. W zależności do epoki oraz uwarunkowań polityczno-społecznych zmieniał się jedynie kontekst, w którym używano tych pojęć, zmianie ulegało również rozumienie „obowiązku” wobec ojczyzny. 

Klęska Powstania styczniowego uzmysłowiła Polakom, że nieprzemyślana i nieprzygotowana walka zbrojna przeciw zaborcy może ściągnąć na kraj jedynie większy terror i zniszczenie. Pozytywiści racjonalnie ocenili możliwości militarne Polski pod zaborami dochodząc do wniosku, że walka narodowowyzwoleńcza w dosłownym tego słowa znaczeniu nie ma szans na powodzenie. Byli przekonani, że Polacy powinni okazywać swój patriotyzm poprzez przechowywanie polskiej tradycji oraz ciężką pracę, która wzmocni zniewolony naród gospodarczo i przygotuje do samodzielnej egzystencji w bardziej sprzyjających okolicznościach politycznych. Pozytywiści pojmowali więc obowiązek wobec ojczyzny jako pracę organiczną, pracę u podstaw traktując naród jak jeden organizm, o który należy dbać. Zdawali sobie sprawę, że łatwiej jest rządzić narodem głupim, niewykształconym, biednym. W rozwoju szkolnictwa, gospodarki upatrywali...