Tomasz Kajetan Węgierski - biografia, życiorys

Ten XVIII-wieczny pisarz wzbudzał wiele kontrowersji zarówno swoim zachowaniem, jak i twórczością. Nie starał się schlebiać warstwom wyżej od niego stojącym, wręcz przeciwnie – otwarcie krytykował wady i przywary szlachty, a nawet samego króla. Spotykały go za to nieraz nieprzyjemności, jednak Węgierski nie przejmował się zbytnio tymi napomnieniami.

Węgierski był wolnym duchem, uwielbiał podróżować, z wojaży zawsze przywoził jakieś nowe odkrycia i doświadczenia. Nie posiadał stałego zatrudnienia, imał się różnych prac i robót, bywało, że na utrzymanie musiał zarabiać grając w karty. Mimo iż jego twórczość nie jest przesadnie obfita, gdyż tworzona była jedynie w latach 70. XVIII wieku, stanowi ona ciekawe odstępstwo od innych dzieł stawiających sobie za cel przede wszystkim idealizowanie mecenasów, władców i chlebodawców.

Węgierski nie pisał panegiryków. Ideowo był bardzo kontrowersyjny i konsekwentny. Wprawdzie oświecenie zakładało odejście od romantycznego światopoglądu ku ścieżkom racjonalnym i rozumowym, jednak żaden z polskich intelektualistów ówczesnych czasów nie ośmielił się publicznie manifestować swojego ateizmu, co czynił omawiany pisarz. Niewielu także decydowało się w sposób śmiały i bezkompromisowy piętnować posunięcia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Fakt, iż Węgierski był ateistą, łączył się z jego poglądami epikurejsko-libertyńskimi. Oświecenie odchodziło od moralności chrześcijańskiej i zwracało się ku mentalności świeckiej. Węgierski proponował korzystanie z życia, czerpania z niego pełnymi garściami, a także kult młodości i wolności. Poglądy te z kolei łączyły się z antyklerykalizmem. Węgierski był zdecydowanym przeciwnikiem zakłamania duchowieństwa, pazerności i obłudy. Krytykował także szlachtę sarmacką za pieniactwo, samolubność oraz myślenie wyłącznie o własnych korzyściach bez brania pod uwagę kwestii państwowych. Poeta nie krył się także z niesmakiem wobec ówczesnych kobiet, które bezkrytycznie kopiowały wzorce z zachodu, były chciwe, materialistyczne i interesowała je wyłącznie zasobność portfela wybranka.

Jego wiersze nastawione są na krytykę ludzi i zjawisk. Od swojego pierwszego wydanego utworu pt.: „Obywatel prawy”, nie zmieniał polemicznej postawy, nie łagodniał też, wręcz przeciwnie – jego paszkwile zyskiwały na sile i dosadności. Ze względu na te przymioty, utwory Węgierskiego nie mogły być drukowane. Zezwolono wprawdzie kilkukrotnie na druk w „Zabawach przyjemnych i pożytecznych”, jednak był to wyjątek. Zwykle utwory Węgierskiego były tak dosadne, ze nie nadawały się do publikacji, z tego względu krążyły w odpisach i tajnych przedrukach z rąk do rąk, drogą nieoficjalną.

Za publiczne okazywanie swoich skandalicznych poglądów został Węgierski nawet skazany na tydzień pozbawienia wolności oraz grzywnę pieniężną. Powodem był wiersz „Uwagi w sprawie Węgierskiego z Wilczewskimi”. Za obrazę uczuć został także wydalony z Departamentu Sprawiedliwości, gdzie pełnił funkcję kancelisty.

Węgierski bardzo dużo podróżował. Niektóre z wojaży podyktowane były koniecznością bądź chęcią kształcenia się, inne odbywane były tylko ze względu na zainteresowanie danym krajem. Węgierski zwiedził nie tylko Europę – a więc Francję, Włochy, czy Anglię – ale także Amerykę Środkową, Stany Zjednoczone, a nawet Martynikę.

Był zwolennikiem Woltera i jego poglądów, zasiadał w loży masońskiej, był więc wolnomularzem. Oprócz satyr i wierszy okolicznościowych, pisał także bajki, listy, epigramaty oraz jest twórcą poematu heroikomicznego („Organy”). Jego dzieła to np. „Obywatel prawy”, „Ostatni worek”, „Inny napis”, „Do Ogińskiego”.

Urodził się w 1756 roku na Podlasiu, niedaleko Białegostoku jako syn starosty, zmarł natomiast w 1787 roku wyniku wyczerpującego trybu zagranicznego życia. Miał zaledwie trzydzieści dwa lata.