Zofia Kossak-Szczucka „Pożoga” - Motyw wsi w „Pożodze” Kossak-Szczuckiej. Opracowanie

„Pożoga” Zofii Kossak-Szcuckiej to powieść, w której autorka przywołuje wspomnienia swojego dawnego życia na Kresach oraz dramatu, który się tam rozegrał. Uwagę od krwawych wydarzeń odwracają zawarte w utworze opisy wiejskiego krajobrazu i piękna przyrody.

W pierwszym rozdziale pt: „W cieniu drzew” zapoznajemy się z opisem dworu w Nowosielicy, w miejscu zamieszkania narratorki. Przedstawione zostają także okoliczne majątki oraz znajdujące się między nimi wioski. Ludzi je zamieszkujących opisywała, na przykład, w następujący sposób: „(...) był rosły i krzepki, śpiewający najpiękniejsze w całym świecie pieśni, leniwy i senny, ale sennością żywiołu, gotowego w każdej chwili powstać huraganem”. W dworach panowały przyjazne stosunki, ludzie żyli w harmonii ze sobą, a także z naturą. Życie toczyło się w sielskiej atmosferze, wśród przepięknej przyrody.

Kiedy doszło do pierwszych rozruchów, to właśnie chłopi okazali się owocnym gruntem, na którym zasiano propagandę rewolucyjną. Już wcześniej budzenie świadomości narodowej wśród tej warstwy społecznej były surowo zakazane. Teraz zostało to bezlitośnie wykorzystane przez bolszewickich agitatorów. W utworze Zofii Kossak-Szczuckiej wieś staje się świadkiem krwawych zajść. Zachodzi wielka zmiana – z miejsca harmonijnego, spokojnego,  niemal arkadyjskiego, staje się ona areną, na której rozgrywają się pogromy i grabieże. Dochodzi do zbrukania znanego z poetyckich przedstawień sielskiego obrazu wsi, do którego nawiązuje autorka w opisie z pierwszego rozdziału. Nasiąka on krwią i przemocą, przeistaczając się w miejsce niebezpieczne i pełne okrucieństwa.

W utworze tym wieś odgrywa także rolę miejsca szczególnego – integrującego człowieka z jego miejscem na świecie. Ludność kresowa była silnie zakorzeniona w swojej przestrzeni, która była dla niej obszarem przesiąkniętym jakąś szczególną magią. W obliczu śmiertelnego zagrożenia i wciąż pogarszającej się sytuacji ludzie czekają na armię polską, która ma wyzwolić to miejsce. Kiedy Zofia spotyka Stefana, a ten przynosi jej informację, że na tym obszarze będzie tworzona nowa Ukraina, jej rozpacz nie zna granic.

Wieś została ukazane w „Pożodze” jako miejsce szczególne, w którym człowieczeństwo zyskuje pełen wymiar, oparte jest na najwyższych wartościach. Jej pierwsze przedstawienia przywodzą na myśl obrazy sielskie i poetyckie. Dochodzi jednak do zniszczenia tej strefy sacrum, gdzie człowiek żył w harmonii z otaczającym światem. Jest to przejmujący obraz ludzkiego okrucieństwa, które potrafi nieodwracalnie zdegradować nawet najpiękniejsze wartości.