Przedstawienie jedności narodu rosyjskiego (chłopstwa i szlachty) w chwili zagrożenia. Rozwiń temat w oparciu o „Wojnę i pokój” Lwa Tołstoja

Historia wiele razy udowodniła już, że wobec wielkiego zagrożenia ludzie są w stanie porzucić swoje prywatne niesnaski i ramię w ramię stawić czoła losowi. Przykładem niech będą chociażby Żydzi, którzy w powstaniu styczniowym (1863-1864) stanęli do walki przeciwko zaborcom wraz z Polakami. Kiedy wojska Napoleona zbliżały się do Rosji, oczywistym stał się fakt, że do odparcia ich potrzebna będzie silna i stanowiąca jedność armia.

Na początek warto przybliżyć nieco sytuację rosyjskich chłopów na początku wieku XIX. Dzielili się oni na prywatnych – pracujących na gruntach należących do magnaterii – i państwowych, nad którymi opiekę sprawowało państwo. Ci pierwsi byli bardziej wykorzystywani, gdyż administracja rządowa nie wtrącała się w sprawy pańszczyzny, a żądza zysku szlachty była wielka. Chłopi ci nie posiadali żadnej ziemi, byli za to całkowicie przynależni swoim zwierzchnikom. Pomijając tak oczywiste aspekty jak obowiązek pracy niezależnie od warunków, kary cielesne za najdrobniejsze przewinienia, brak opieki lekarskiej, dodatkowo mogli oni zostać sprzedani, wysłani do fabryk lub oddani do armii; wszystko według uznania magnatów, których byli poddanymi.

Sytuacja najniższej warstwy pozostającej pod wpływami administracji państwowej nie była wiele lepsza, gdyż władze gminne i skarbowe były nieudolne i nie stroniły od wyzysku. Jeśli dołożyć do tego surowy klimat, ciężką do uprawy ziemię i niski stan zaawansowania technicznego, łatwo można wyobrazić sobie katorżniczy los tych ludzi.

Piotr Bezuchow, który postanowił swoich poddanych edukować i, najogólniej mówiąc, poprawić ich los, skontrastowany jest w utworze z księciem Andrzejem Bołkońskim twierdzącym, że chłopi to tylko zezwierzęceni ludzie. Poglądy tego drugiego głosiły, że żyją oni tylko pracą, której nie można im ograniczać, bo bez tego mogą się rozpić, stać się bezużytecznymi. Nie ma też sensu ich edukować, ponieważ nawet mając wiedzę, nie będą w stanie zrobić z niej użytku. Ideały wyznawane przez hrabiego Piotra znajdują więc swoje odwrotne odbicie w księciu Bołkońskim. Należy dodać, że nieprzejmowanie się stanem chłopstwa było powszechne u zwierzchników tego stanu, poniekąd wynikało nawet z tradycji.

Bunty chłopskie nie były niczym zaskakującym. Chcieli oni poprawy swojego losu, ale nie mogli uzyskać jej w żaden pokojowy sposób, dlatego często stawali przeciwko swoim panom. „Wojna i pokój” dostarcza także innego przykładu: księżniczka Maria Bołkońska, opuszczając majątek swojej rodziny, wpada w ręce takiego właśnie oddziału zbuntowanych chłopów. Z ratunkiem przybywa jej Mikołaj Rostow – kapitan huzarów.

W książce zawarte zostały poglądy Lwa Tołstoja. Był on przeciwnikiem uwłaszczenia chłopów (nadania im ziemi na własność). Jego zdaniem idealnym rozwiązaniem był tradycyjny porządek patriarchalny, w którym dobry pan dba o swoich szczęśliwych poddanych. Autor miał świadomość, że chłopi będą się buntować, jeśli nie przeprowadzi się odpowiednich reform. Idee takie w utworze wygłasza Piotr Bezuchow, dążąc do ulżenia swoim poddanym.

Naród w „Wojnie i pokoju” przedstawiony jest w sposób wyidealizowany. Szczególnie warstwa magnacka, która miała zdecydowanie więcej przywar, niż zdecydował się to ukazać Lew Tołstoj. W obliczu zagrożenia dochodzi do zjednoczenia wszystkich warstw i walki z przeciwnikiem. Taki stan po wojnie jest tylko niemożliwą do spełnienie mrzonką. Poglądy i działania Piotra Bezuchowa mogłyby przynieść trwalszą jedność i ujarzmić nieco nienawiść chłopów do szlachty. Logicznym wydaje się fakt, że poprawa losu poddanych wpłynie na ich pozytywny stosunek do zwierzchników i zatrze nieco podziały, ale postać księcia Bołkońskiego ukazuje stosunek wielu magnatów do swoich poddanych, a z takim podejściem poprawa nie jest możliwa.

Jedność narodu w czasie zagrożenia stanowi potwierdzenie poglądów historiozoficznych Lwa Tołstoja. Zgodnie z nimi los, który decyduje o przebiegu dziejów, swoje odbicie znajduje nie w wybitnych jednostkach, ale w wielkich masach ludzkich.