Cystersi - Zakon cystersów - historia, działalność

Cystersi to Zakon Ojców Cystersów, czyli Ordo Cisterciensis (OCist). Bracia zakonni należący do tego zgromadzenia kiedyś nazywani byli ze względu na biały habit, „białymi mnichami”.

Zakon Cystersów powstał na przełomie 1097 i 1098 roku w miejscowości Citeaux, niedaleko francuskiego, a dokładnie burgundzkiego, miasta Dijon. Nazwa zgromadzenia powstała od łacińskiego odpowiednika słowa Citeaux, czyli Cisterium. 

To Święty Robert dokonał organizacji pierwszych braci. Święty był opatem klasztoru benedyktynów z miejscowości Molesmes. Dlatego też nowo powstały Zakon Cystersów przyjął najpierw regułę benedyktyńską. Obecna struktura, którą przyjęli mnisi, została przyjęta po reorganizacji, jaką przeprowadzili święci Alberyk i Stefan Harding. Aprobatę papieską otrzymali zaś na to w roku 1119. Niezwykle ważną postacią dla Zakonu Cystersów był św. Bernard z Clairvaux, nazywany też drugim fundatorem.  

Cystersi przybyli do Polski w pierwszej połowie XII wieku, gdzie założyli pierwszy klasztor w roku 1140 w Brzeźnicy. Miejscowość ta nazwana została później jako Jędrzejów. Fundatorem tego klasztoru był biskup Wrocławia Jan. Do XIV wieku w Polsce powstało 25 zgromadzeń cystersów, które utworzyły Kongregację Najświętszej Maryi panny Królowej Świata. 

Pierwszy cel Zakonu Cystersów to powrót do ścisłego zachowania Reguły Świętego Benedykta, a także modlitwa i dążenie do świętości przez ubóstwo oraz ascezę. Pierwsi bracia żyli z pracy swych rąk. Konstytucje oparte na regule benedyktyńskiej, czyli Carta caritatis, wprowadziły centralizację kierowania zgromadzeniem, współpracę opactw i celowały w powrót do gorliwości benedyktynów. 

Pobożność cystersów charakteryzuje się kontemplacyjnością i kultem maryjnym. Zakon w Polsce beatyfikował i kanonizował aż 850 osób. Najbardziej znane opactwo cysterskie, które jest też sanktuarium Chrystusa Ukrzyżowanego, znajduje się w Mogile. Strój cystersów oprócz bieli wyróżnia czarny szkaplerz oraz czarny płócienny pas, którym przepasany jest habit.

Do roku 1995 Zakon Cystersów obejmował 1292 członków na świecie, w Polsce było ich 128. Zgromadzenia zakonne cystersów w Polsce znajdują się w Jędrzejowie, Mogile, Wąchocku oraz na terenie Szczyrzyc.