Demokracja a gospodarka - Gospodarka w demokracji. Opracowanie

Demokracja jest systemem politycznym, który szczególną rolę przypisuje wolności jednostki i jej wpływowi na rządzenie. W przeszłości (demokracja ateńska) każdy obywatel bezpośrednio podejmował decyzje władcze uczestnicząc w zgromadzeniu, obecnie jednak władze sprawują nasi przedstawiciele. Przedstawicieli wybieramy jednak my sami –  podejmujemy samodzielne decyzje stając przy urnie wyborczej czy też wcześniej – decydując się skorzystać z biernego lub czynnego prawa wyborczego. Dla wolności przypisywanej jednostce w demokracji liberalnej, najbardziej upowszechnionej formie rządów w świecie zachodnich, charakterystyczny jest także wolny rynek, czyli gospodarka kapitalistyczna (umożliwienie każdemu obywatelowi równego uczestniczenia w możliwościach utworzonych przez państwo i rynek).

Faktem jest, że w krajach demokracji ludowej (w latach 1945-1989), w tym w Polsce, nie funkcjonował wolny rynek, a gospodarka była sterowana przez centralne instytucje państwowe. We wskazanym przypadku jednak nazwa „demokracja” nie odpowiadała rzeczywistości.

Jedną z ważnych cech istnienia rządów demokratycznych jest istnienie wolnego rynku. Zależnie od rodzaju demokratycznego państwa, różnicuje się jednak wiara w rolę i siłę rynku, stopień interwencji państwa w rynek, poziom udzielania pomocy najbardziej potrzebującym (którzy nie poradzili sobie w wolnorynkowej rzeczywistości).

Jedną z odmian gospodarki rynkowej jest tzw. społeczna gospodarka rynkowa, która zauważa, że nieograniczona wolność rynku powoduje powstawanie nierówności – w najgorszej sytuacji są osoby mało przedsiębiorcze, które nie radzą sobie na rynku. Zmniejszanie nierówności i wyrównywanie szans między poszczególnymi ludźmi jest najważniejszym celem państwa i powodem jego ingerencji w gospodarkę.

Inną odmianą jest tzw. państwo dobrobytu. Państwami dobrobytu są te kraje demokratyczne, które w ramach gospodarki wolnorynkowej obejmują opieką socjalną wszystkich obywateli. Koncepcja państwa dobrobytu rozwijała się szczególnie po drugiej wojnie światowej, a intensywne działania państwa mające zminimalizować bezrobocie, zapewnić zasiłki itp. spowodowane były między innymi zagrożeniem ze strony komunizmu, który niósł szczytne idee równości i swobodnego dostępu wszystkich ludzi do środków produkcji. Obecnie koncepcja państwa dobrobytu jest mocno dyskutowana, a wielu ekonomistów widzi w niej więcej wad niż zalet.

Podsumowując, związek między ustrojem danego państwa a gospodarką zwykle jest bardzo wyraźny. O ile dla krajów socjalistycznych charakterystyczna była gospodarka centralnie planowana, tak dla demokracji właściwy jest wolny rynek. Według niektórych ekonomistów tylko system demokratyczny jest w stanie zapewnić wolność rynku (mimo interwencji państwa – i tak stosunkowo dużą), zaś dobrze funkcjonujący wolny rynek przynosi najlepsze wyniki ekonomiczne.