Demokracja a prawa człowieka - prawa człowieka w demokracji. Prawa człowieka i ich ochrona

Demokracja to ustrój polityczny, w którym władzę sprawują wszyscy pełnoprawni obywatele poprzez wybranych przez siebie przedstawicieli. Gwarantem sprawnego funkcjonowania systemu demokratycznego jest obowiązujące, przejrzyste prawo (konstytucja i ustawy) oraz odpowiedzialność rządzących przed rządzonymi. W demokracji występuje również podział wzajemnie wpływających na siebie władz.

Równocześnie z rozwojem koncepcji demokratycznych, postępowała ewolucja myśli na temat praw człowieka. Jednym z obowiązków władzy demokratycznej jest bowiem ochrona praw jednostki – chodzi tu zarówno o ochronę przed innymi jednostkami, ale również o zabezpieczenie ludzi przed nadmierną ingerencją państwa. Co jednak jest prawem właściwym każdej jednostce, tak ważnym, że wymagającym opieki państwa?

Koncepcja praw człowieka wynika z założenia, że ze względu na posiadanie przyrodzonej godności każdy człowiek posiada niezbywalne i nienaruszalne prawa, które koniecznie powinny być przestrzegane przez innych. Pewne prawa człowieka akcentowano w aktach prawnych już od czasów średniowiecza, miały one jednak zdecydowanie ograniczony charakter.

Pierwsze nowożytne akty prawne podkreślające znaczenie praw człowieka są wynikiem przemian społecznych i politycznych, których początkiem była wielka rewolucja francuska z 1789 r. W wyniku rewolucji powstała Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, która po raz pierwszy w tak wyraźny sposób poruszyła zagadnienie fundamentalnych i nienaruszalnych praw człowieka, m.in. prawa do wolności, własności, bezpieczeństwa, równości wobec prawa.

Kolejnym ważnym momentem rozwoju praw człowieka jest wiek XX – potworności wojen światowych sprawiły, że wśród społeczeństw krajów demokratycznych zauważono pilną potrzebę kodyfikacji praw człowieka i ich ochrony, powstały więc liczne dokumenty (np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka) i organizacje mające na celu stać na straży praw każdego z ludzi (Liga Narodów czy potem ONZ).

Warto podkreślić fakt, że koncepcje ochrony praw człowieka są charakterystyczne właśnie dla krajów o ustroju demokratycznym. Panująca w tych krajach wolność słowa czy stowarzyszeń powodowała, że ludzie widzący potrzebę ochrony praw człowieka, mogli o tym mówić, znaleźć poparcie i wpłynąć na władzę w sposób, który zaowocował konkretnymi działaniami ochronnymi. W krajach, gdzie ochrona praw człowieka byłaby najbardziej potrzebna, brak ustroju demokratycznego (a wręcz przeciwnie – gdzie rządzą lub rządzili dyktatorzy, junty wojskowe, autokraci) nie tylko nie sprzyja ochronie praw człowieka, lecz często powoduje ich brutalne łamanie. W wielu przypadkach jedynie nacisk międzynarodowy (którego trzon stanowią kraje demokratyczne) jest sposobem ochrony życia i praw mieszkańców wielu krajów. Niestety, nie zawsze stanowi on wystarczającą ochronę.