Afganistan - Wojna domowa w Afganistanie - przyczyny, przebieg, skutki. Opracowanie

Jedną z pierwszych przyczyn wzrostu napięć wśród afgańskiej ludności, które następnie przyczyniły się do wybuchu wojny domowej połączonej z interwencją wojsk radzieckich, była wielka susza początku lat 70. Z jej powodu z głodu umarło ponad 80 tysięcy osób, a warunki życia w znacznym stopniu pogorszyły dla wszystkich Afgańczyków.

Wykorzystując chwile załamania gospodarczego, władzę w kraju przejął w 1973 r. gen. Daud Chan, który systematycznie dążył do skupienia w swym ręku całej władzy w kraju. W 1978 r. miał miejsce w Afganistanie drugi przewrót – władzę wówczas zdobyła lewica, która ogłosiła niekapitalistyczną ścieżkę rozwoju gospodarczego kraju na wzór radziecki. Już pierwsze działania władzy dążące do realizacji własnych postulatów przy pogwałceniu tradycji i islamu, spowodowały opór, który przekształcił się w zbrojne powstanie. We wrześniu 1979 r. zamordowano proradzieckiego prezydenta Tarakiego, a jego miejsce zajął H. Amin. Nieakceptowanie nowego prezydenta Afganistanu stało się jednym z powodów interwencji zbrojnej, która spowodowała nasilenie wojny domowej, trwającej wedłig niektórych źródeł do 1993 r., według innych – ciągnącej się jeszcze w latach 90 (przejmowanie kontroli w kraju przez talibów).

Konflikt między mudżahedinami (partyzantami afgańskimi) a armią rządową i wojskami radzieckimi w kolejnych latach zaostrzał się – trwał do połowy lat 80., ponieważ po przejęciu władzy w ZSRR Gorbaczow stopniowo ograniczał udział wojsk radzieckich w Afganistanie. Co więcej, w połowie lat 80. zaczęła rysować się szansa zakończenia konfliktu, ponieważ w 1986 r. prezydentem Afganistanu został Nadżibullah, zwolennik polityki zgody narodowej. Nowy prezydent stopniowo rezygnował z haseł socjalistycznego rozwoju kraju i zwracał się ku rozszerzaniu znaczenia islamu. Dotychczas jednolita opozycja zaczęła się jednak dzielić na sunnitów i szyitów, co potęgowało jej niechęć wobec stanowiska rządu, dochodziło także w Afganistanie do konfliktów na tle narodowościowym.

W 1988 roku Pakistan, Afganistan, USA i ZSRR podpisały w Genewie porozumienie dotyczące zakończenia konfliktu i wycofaniu wojsk radzieckich z Afganistanu. Z początkiem lat 90. islamska opozycja zaczęła przejmować władzę w państwie. W kolejnych latach władzę w kraju przejęli jednak talibowie (skrajni islamiści), którzy wypowiedzieli wojnę mudżahedinom (1994), a w 1997  r. kontrolowali już około 90% kraju.

Skutki wojny domowej w Afganistanie to przede wszystkim milionowe przesiedlenia dotychczasowych mieszkańców Afganistanu, śmierć tysięcy ludzi, a także przejęcie władzy w kraju przez radykalne ugrupowanie islamskie, które od początku lat 2000 stało się ogniskiem światowego terroryzmu.