Pluralizm polityczny - definicja, charakterystyka, przykłady

Pluralizm, oznaczający „różnorodność w wielości”, stanowi jedną z podstawowych zasad państwa demokratycznego. Zasada pluralizmu politycznego rządzi sceną polityczną w państwie prawa. Oznacza ona możliwość istnienia wielu różnorodnych sił politycznych (partii, grup interesu), które mogą ze sobą konkurować, oczywiście w granicach prawa. Pluralizm oznacza swego rodzaju wolną grę polityczną, w której każdy dostaje prawo do swobodnego wypowiadania się i prezentowania swoich poglądów.

Pluralizm wywodzi się z idei równości jednostki oraz równości wszystkich obywateli wobec państwa, także w wyrażaniu swoich poglądów. Źródło swe idea pluralizmu politycznego ma w starożytnej demokracji greckiej, która umożliwiała swobodne wyrażanie poglądów wszystkim obywatelom posiadającym pełnię praw politycznych. To tam tworzyły się pierwsze stronnictwa polityczne na kształt dzisiejszych partii politycznych. Idea pluralizmu stanowiła także jedną z podstaw demokracji szlacheckiej, systemu ustrojowego szlacheckiej Polski XV/XVI wieku.

W klasycznym ujęciu pluralizmu – żadna grupa interesu nie może być wyłączona z systemu bez własnej woli. Każda grupa może utworzyć swoją partię i dążyć do objęcia określonych stanowisk we władzach publicznych. Klasyczny pluralizm ma jednak w społeczeństwach demokratycznych pewne ograniczenia, wynikające z celów nadrzędnych. Przykładowo, w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej zakazano tworzenia partii politycznych szerzących idee komunistyczne i faszystowskie.

W systemie demokracji pluralistycznej społeczeństwo postrzega się jako całość, złożoną jednak z indywidualnych jednostek i grup o określonych poglądach. Dla osiągnięcia swych celów łączą się one, tworząc organizacje polityczne dla realizacji celów politycznych, ale także – różnego rodzaju organizacje społeczne w rodzaju stowarzyszeń, dla realizacji celów społecznych, również: grupy religijne, gospodarcze, zawodowe.

Istotnym elementem pluralizmu, rozumianego jako cecha współczesnego państwa demokratycznego, jest prawne zapewnienie możliwości działania opozycji politycznej. Tak rozumiany pluralizm jest przeciwieństwem koncentracji i monopolizacji władzy występujących w systemach faszystowskich, komunistycznych czy dyktaturach politycznych.