Charakterystyka porównawcza Marcina Borowicza i Andrzeja Radka - Stefan Żeromski „Syzyfowe prace”

Marcin Borowicz oraz Andrzej Radek są bohaterami „Syzyfowych prac” Stefana Żeromskiego. Czytając powieść jesteśmy świadkami dojrzewania chłopców, którzy z kilkuletnich malców stają się dojrzałymi, świadomymi swych błędów oraz obowiązków młodzieńcami zaangażowanymi w sprawy niepodległościowe kraju.

Marcinek jako chłopiec był bardzo przywiązany do matki, która stanowi dla niego ostoję i daje poczucie bezpieczeństwa. Mieszka w Gawronkach, jednak musi przenieść się do Owczar, gdzie ma uczęszczać do szkoły podstawowej. Przerażony rozłąką z rodzicami, znajdując się w całkiem nowym środowisku, chłopiec często płacze i wspomina dom rodzinny. Stara się być jednak dzielny i dobrze się uczyć, nie chce bowiem zawieść rodziców.

Po latach wstępnej nauki Marcin przenosi się do gimnazjum i jest zmuszony zamieszkać na stancji. Nadal jednak nie potrafi odnaleźć się w środowisku rówieśników, którzy wyzywają go, a nawet biją. Chłopiec stara się uczyć tak samo dobrze, jak wcześniej, jednak metody nauczania w gimnazjum pozostawiają wiele do życzenia i Borowicz dostaje coraz słabsze oceny.

W tym czasie umiera także matka bohatera, co okazuje się dla niego ogromnym ciosem. Marcin opuszcza się w nauce, wagaruje. Dotychczas uczciwy i sumienny – zaczyna oszukiwać na sprawdzianach. Zagubiony chłopiec zbacza z wytyczonej drogi i wyznawanych ideałów, przyjmuje nową postawę. Jednak wypadek z pistoletem i pobyt w więzieniu sprawiają, że zaczyna odczuwać skruchę i żałować swojego wcześniejszego postępowania. Staje się chłopcem bardzo religijnym i wierzy, że to matka pomaga mu z zaświatów.

Jednak wkrótce Marcin przeżywa kolejną przemianę, tym razem związaną z rusyfikacją, która w tych czasach odbywała się na ziemiach polskich. Zostaje pupilkiem Zabielskiego i coraz bardziej wdraża się w propagandę rosyjską. Poznaje wschodnią literaturę i filozofię, staje się ateistą. Jakiś czas potem dokonuje się następny zwrot w światopoglądzie młodzieńca. Przeżywa bowiem przemianę wewnętrzną podczas recytacji „Reduty Ordona”. Od tej chwili zwraca się ku kwestiom patriotycznym, przypomina sobie opowieści starego Nogi o powstańcach i ze zdwojonym zapałem uczy się historii Polski. Jest mu wstyd, że dał się tak omamić przez propagandę rosyjską, robi wszystko, by to naprawić. Poznaje też smak pierwszej miłości.

Drugi z bohaterów, Andrzej Radek, z pochodzenia jest o wiele uboższym chłopcem. Gdyby nie przypadek, z pewnością nigdy nie trafiłby do szkoły. W dzieciństwie jego największym „talentem” było wyśmiewanie i przedrzeźnianie nauczyciela – Antoniego Paluszkiewicza. Jednak pewnego razu chłopiec trafia na atlas zoologiczny, który bardzo go zaciekawia i stanowi jeden z punktów zwrotnych w jego życiu. Odtąd pragnie pogłębiać swoją wiedzę i czyni to mimo napomnień matki i sprzeciwów ojca. Czyni w nauce bardzo duże postępy.

Wbrew woli rodziców Andrzej idzie do gimnazjum, gdzie finansowo pomaga mu Paluszkiewicz. Chłopiec jest teraz zły na siebie za wcześniejsze skandaliczne zachowanie względem nauczyciela. Pomoc ta nie jest jednak wystarczająca i chłopiec jest zmuszony dorabiać sobie korepetycjami. Szkoła  okazuje się nieprzyjaznym dla niego miejscem. Inni uczniowie wyśmiewają jego skromny ubiór i prowincjonalny akcent, jednak Andrzej nie poddaje się i kontynuuje naukę mimo wszelkich przeciwności.

Wraca do domu, lecz jedynie utwierdza się w przekonaniu, że nie jest to już miejsce dla niego. Ponownie opuszcza strony rodzinne, by udać się do szkoły w Klerykowie, gdzie znów traktowany jest z niższością i pogardą. Zarabia na utrzymanie korepetycjami i cięzko mu się powodzi. Na szczęście poznaje Marcina Borowicza, który staje się jego przyjacielem, i z którym łączą go zainteresowania polityczne oraz miłość do ojczyzny.

Chłopców różni przede wszystkim pochodzenie oraz sytuacja rodzinna. Marcin jest ukochanym synkiem swej mamy, Andrzej natomiast od najmłodszych lat musi pracować na roli. Kolejną różnicą jest stosunek do rusyfikacji: Borowicz poddaje się jej w pewnym momencie, natomiast Radek, dzięki samodzielnej lekturze tekstów romantycznych staje się odporny na rosyjską indoktrynację. Poza tym Marcin jest bardziej delikatny i wrażliwy niż Andrzej, którego zahartowało ciężkie życie. Jednak pomimo tych różnic, chłopców połączyła przyjaźń i wspólna wiara w niepodległość ojczyzny.