Józef Czechowicz „Legenda” - interpretacja i analiza wiersza

Przeznaczenie człowieka, problematyka losu, wolnej woli, boskiej nonszalancji przy kierowaniu ludzkim życiem, wszystkie te motywy uaktywniły się wraz z przemijaniem krótkotrwałej w polskich realiach belle epoque i potęgowaniem się niepewności, jaką niesie ze sobą życie w latach 30-tych XX wieku. 

Artysta, żyjąc w mniej lub bardziej autorytarnych reżimach, otoczony państwami mniej lub bardziej otwarcie głoszącymi wrogość wobec sąsiada oraz tworzący nowe, często banalne i naiwne mitologie narodowe, coraz częściej uciekał w symboliczne uniwersum służące, jeśli nie za wyjaśnienie ludzkiego jestestwa, to przynajmniej za próbę odnalezienia własnej drogi. 

Nie inaczej ma się sprawa w przypadku omawianego utworu. Starotestamentowe oko boże wraca wraz ze swą zimną i pozbawioną  człowieczeństwa powagą i spogląda na nowoczesny, miejski mikrokosmos, coraz bardziej zapełniony zagubionymi ludźmi, gdzie „mówi się zawsze zwykłym słowem”, a jednostki zamiast marzeń winny raczej „otrząsnąć z gwiazd głowę”. 

Podmiot liryczny zwraca się do określonego epitetem „daleki” Boga Ojca, srogiego i gniewnego, obojętnego i pozbawionego empatii. To do niego podmiot liryczny adresuje swój utwór. 

Jednocześnie świadomy swej bezsilności, sprowadza po raz kolejny ludzkie jestestwo do rytmu przyrody; „kończy się co się zaczyna; nie może być jaśniej i prościej”. Podmiot liryczny podejmuje refleksję na temat swojej bezsilności wobec tego, co stworzone przez Boga, a więc doskonałe i wieczne. Jednocześnie charakteryzuje się jednak postawą buntownicza, sprzeciwiająca się temu, co boskie.

Nie oznacza to bynajmniej, by bezrefleksyjnie poddawać się rytualnemu szaleństwu. „Nie będę twoim świerszczem” - tylko tyle i aż tyle pozostało podmiotowi lirycznemu w konfrontacji z Absolutem.