Stanisław Staszic „Przestrogi dla Polski” - opracowanie dzieła

Utwór „Przestrogi dla Polski” Stanisław Staszic napisał w 1790 roku, podczas trwania obrad Sejmu Wielkiego. Pisarz, zdając sobie sprawę z błędów popełnianych przez rządzącą szlachtę, nakłania do reform, jednocześnie oskarżając panów, czyli możnowładców o samowolę, lekceważenie prawa, prywatę i demoralizację. Ponadto stawia liczne pytania retoryczne, stosując formę przemówienia. 

Staszic był zwolennikiem systemu, w którym król ma ograniczoną władzę na rzecz jednoizbowego sejmu podejmującego decyzje większością głosów, ponadto miał skupiać władzę ustawodawczą i wykonawczą. Staszic apelował także o to, by poddaństwo zostało zniesione, chłop natomiast miał się znajdować pod opieką prawną. Pisarz podkreśla związek natury z życiem społecznym, prawo człowieka miało natomiast gwarantować równość, wolność i własność całemu społeczeństwu. 

Autor zwraca też niemałą uwagę na wychowanie młodzieży, które powinno skutkować w przyszłości dobrym wpływem na państwo. Uważa, iż powinno uczyć się młodzież prawa moralnego, ponieważ dzięki jego znajomości, ludzie uczą się wzajemnego zrozumienia i współżycia. Opowiadał się także za zniesieniem zasady liberum veto, pragnął stałej, silnej armii, dobrze uzbrojonej i wyposażonej, która liczyłaby sobie przynajmniej sto tysięcy żołnierzy, którymi dowodziliby oczywiście wykształceni i wyszkoleni oficerowie. 

Wszystko to oczywiście świadczy o trosce pisarza o losy i dobro kraju, który z całą pewnością kochał i dla którego chciał jak najlepiej. „Przestrogi dla Polski” poświęcone są sprawom ustroju Rzeczypospolitej oraz nowej koncepcji narodu. Utwór jest swoistym potwierdzeniem wielkiego i zaangażowanego patriotyzmu Stanisława Staszica, który szczerze interesował się sprawami społecznymi i politycznymi kraju. Był także inicjatorem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a od 1808 roku jego prezesem, prowadził także zakrojoną na szeroką skalę działalność filantropijną, większą część swojego majątku przeznaczał na cele społeczne.