„Ceremoniał rycerskiej śmierci” - rozwiń temat na podstawie fragmentów „Pieśni o Rolandzie”

„Pieśń o Rolandzie” to utwór zaliczany do literatury parenetycznej, a więc sławiącej pewne wzorce zachowań i postawy. Tytułowy bohater został wykreowany zgodnie ze średniowiecznym pojęciem idealnego rycerza. Także sama śmierć Rolanda, będąca centralnym punktem utworu, stanowi obraz wyidealizowany, stworzony zgodnie z regułami sztuki poetyckiej.

Przyjrzyjmy się więc bliżej okolicznościom tej bohaterskiej śmierci. Oto tylne oddziały armii Franków, dowodzone przez Rolanda, zostają zaatakowane przez przeważającą siłę wojsk niewiernych Saracenów. Roland mógłby zadąć w róg, co byłoby sygnałem dla pozostałej części wojsk Karola Wielkiego, iż potrzebuje pomocy. Jednak w mniemaniu Rolada takie posunięcie byłoby niegodne rycerza („Nie daj Bóg, aby przeze mnie hańbiono mój ród i aby słodka Francja miała iść w pogardę!”). Dumnie zabrania swemu towarzyszowi wzywać pomocy. Decyzja Rolanda doprowadza do klęski powierzonego mu wojska. Frankowie ulegają sile wroga. Ginie ponad dwadzieścia tysięcy Franków, umiera  także sam Roland. Scena jego śmierci jest najwznioślejszym i najbardziej wzruszającym fragmentem pieśni.

Rozważanie śmierci Rolanda w kategoriach realistycznych czy według współczesnego pojęcia o winie i odpowiedzialności tylko utrudnia zrozumienie tej sceny. Trzeba pamiętać, że „Pieśń o Rolandzie” jest utworem literackim, opartym wprawdzie na przekazach historycznych, ale mającym na celu przede wszystkim ukazanie pewnego sytemu wartości, rycerskiego ideału, a nie faktycznego przebiegu bitwy.

Śmierć Rolanda jest symboliczna, ogniskuje w sobie najistotniejsze rycerskie cnoty, takie jak: oddanie Bogu i władcy, honor i waleczność. Roland umiera od ran, po ciężkiej walce w imię wiary. On - chrześcijański rycerz - oddaje życie w walce z poganami. Jego myśli w godzinie śmierci biegną ku temu, co najbardziej cenił w życiu, a więc do Boga, do swej ojczyzny i osoby swego władcy. Istotne znaczenie maja przedmioty, które Roland zabiera ze sobą na wzgórze - miecz i róg. Róg stanowi oznakę dowództwa powierzonego mu przez Karola Wielkiego. Jest więc wyrazem jego rangi, dowodem pokładanego w nim zaufania. Miecz zwany Durendalem to dla rycerza rzecz najświętsza, co więcej - kryje on święte relikwie i zbroczony jest pogańską krwią. Symboliczne znaczenie ma też ostatni gest Rolanda - wyciągnięcie rękawicy w stronę nieba. To gest wasalego poddania, tym samym oddaje się on w wieczną służbę Bogu. Rękawica zostaje przyjęta przez Archanioła Gabriela, a aniołowe zabierają duszę rycerza do raju. Nie ma więc wątpliwości, że Roland umiera w pełni chwały.

Warto zwrócić uwagę na pewne analogie między śmiercią Rolanda i ukrzyżowaniem Chrystusa. Roland wiedząc, że śmierć jest nieunikniona, wspina się na wzgórze - rosnące na nim drzewo może przypominać drzewo krzyża. I choć Roland umiera leżąc, jego głowa jest pochylona, a ostatnie swe słowa kieruje do Boga. Wszystkie te zabiegi mają na celu uwznioślenie śmierci bohatera. Patos jest tu zamierzony.

Postać Rolanda jest ukazana jednoznacznie, nie ma on wątpliwości, co powinien uczynić. Nie waha się podjąć walki i nie żałuje konsekwencji swego czynu. Nawet jeśli wyraża żal nad zwłokami Oliwiera, swego najbliższego towarzysza, jest to poczucie straty, jaką ponosi ojczyzna tracąc dzielnego wojownika, a nie wątpliwości co do samej decyzji o straceńczej walce. Śmierć przyjaciela jest dla niego bolesna, ale jednocześnie jest to honorowa śmierć bohatera na polu walki i - jako taka - jest wzniosła; Roland przez cały czas postępuje zgodnie z rycerskim kodeksem. W chwili śmierci też jest opanowany i tak samo przekonany o słuszności swojego postępowania. Walczył do ostatka, może więc ze spokojem powierzyć duszę Bogu.

By właściwie zrozumieć sens śmierci Rolanda, trzeba ją odnieść do średniowiecznych realiów. Państwo tworzone przez Karola Wielkiego to początki nowożytnej europejskiej kultury, której podstawą jest religia chrześcijańska. W tym kontekście patriotyzm to przede wszystkim posłuszeństwo władcy i nakazom religijnym. Tego rodzaju uwiecznienie bohatera w pieśni śmierci ma na celu przekazanie i rozpowszechnienie etosu rycerza.