William Szekspir „Hamlet” - opracowanie dramatu

„Hamlet” jest niewątpliwie najsławniejszym i po dziś dzień najchętniej cytowanym dziełem dramatycznym Szekspira, stanowiąc jednocześnie doskonały sprawdzian umiejętności aktorskich dla odtwórców roli głównego bohatera. Czas powstawania tragedii z dużą dozą prawdopodobieństwa można ustalić na kilkanaście miesięcy pomiędzy 1599 a 1600 rokiem, kiedy to odbył się jego przedpremierowy pokaz. Zarys historii egzaltowanego księcia został zaczerpnięty z trzynastowiecznego szkicu historycznego Saxo Grammaticusa, który opowiadał o bratobójczej walce o tron Królestwa Danii i zemście młodego Amletha na zabójcy ojca. W 1570 roku powstał przekład kronik łacińsakiego historyka na język francuski autorstwa Thomasa Belleforesta, z którego prawdopodobnie Szekspir korzystał przy tworzeniu swojej tragedii.

Akcja dramatu toczy się na zamku w Elsynorze, którym po śmierci brata rządzi Klaudiusz. Bierze on sobie za żonę wdowę po królu Hamlecie, Gertrudę, matkę młodego księcia o imieniu odziedziczonym po ojcu, który na wieść o tragicznych wydarzeniach powraca do rodzinnej Danii z Wittembergi, gdzie prawdopodobnie studiuje. Towarzyszy mu przyjaciel – Horacy, młody filozof pełniący w sztuce rolę „głosu zdrowego rozsądku”, który dzięki swej bezstronności jawi się jako doskonały komentator i doradca, stając się w końcu jedynym powiernikiem Hamleta. Książę zostaje nawiedzony przez Ducha, który celowo nie zostaje nazwany „duchem króla Hamleta”, nie uzyskujemy bowiem całkowitej pewności, czy jest to rzeczywiście głos ojca głównego bohatera z zaświatów, czy też mistyfikacja dokonana przez złośliwe siły piekielne. Nawołuje on młodzieńca do zemsty na Klaudiuszu za zbrodnie, jakich dokonał, mordując najpierw własnego brata w bezwglednej walce o władzę, a później żeniąc się z wdową, choć w średnioweicznej Danii taka relacja uznawana była za związek kazirodczy.

Hamlet postanawia udawać obłęd, by oddalić obawy Klaudiusza o możliwość odkrycia przez niego prawdy o zbrodni i dzięki temu móc bez przeszkód dociekać prawdy i zaplanować zemstę. Ów wątek wprowadza do treści dramatu problem dwoistości, który okaże się konstytutywny dla wymowy całego dzieła – trudno jest stwierdzić jednoznacznie, czy główny bohater jedynie udaje obłęd, czy też naprawdę popada w szaleństwo z powodu bólu po stracie ojca i wstydu związanego z ponownym zamążpójsciem matki. Owa dwoistość zawładnie odtąd wszelkimi aspektami psychologicznej budowy tej postaci.

Hamlet zrywa swój młodzieńczy związek z Ofelią, choć przyznaje, że nadal kocha ją jak dawniej, powodowany być może rzeczywistym obłędem, a być może obrzydzeniem do miłości (duchowej i fizycznej) pomiędzy mężczyzną a kobietą, jakie budzi w nim pogardzany związek matki; książę wyjawia również pogardę dla swobodnych obyczajów panujących na dworze, które podkopują jego wiarę w wartość człowieczeństwa, być może odtrąca więc Ofelię również dlatego, że nie chce założyć rodziny i przyczynić się do sprowadzania na świat kolejnych „nędzników”. Dwoista okazuje się także moralność samego Hamleta – aby wymierzyć Klaudiuszowi słuszną karę za zabójstwo króla musi stać się takim samym jak on zbrodniarzem, kłamcą i intrygantem, kiedy zaś dowiaduje się o liście z rozkazem jego zabicia, jaki Gildenstern i Rozekrac mają przekazać oprawcom, sam rozgrywa sytuację tak, by na śmierć wysłać swoich dawnych szkolnych przyjaciół. 

Dążąc do dokonania zemsty na Klaudiuszu Hamlet zabija przypadkowo Poloniusza, ściągając z kolei na samego siebie zemstę jego syna, a brata Ofelii – Laertesa. Młodzieniec przybywa wtedy do Elsynoru i wchodzi w zdradziecki pakt z Klaudiuszem, w wyniku którego pomiędzy nim a Hamletem dochodzi do tragicznego pojedynku. Główny bohater zostaje raniony zatrutym mieczem, zanim umrze zdąża jednak zabić Laertesa i Klaudiusza, oglądając również śmierć matki, która wypija przeznaczone dla niego, zatrute wino.

Okrąg przemocy, nienawiści i zdrady zostaje w ten sposób zamknięty – wszyscy, którzy jakkolwiek byli zamieszani w zbrodnie dziejące się na dworze, umierają. Jedynym bohaterem tragedii, jakiemu udaje się przeżyć, jest Horacy – spatkobierca ostatniej woli Hamleta, który umierając życzy sobie, by tron przejął powracający po zwycięskiej wojnie z Polską Fortynbras. Młody filozof staje się w ten sposób łącznikiem pomiędzy dwoma światami: światem ukaranych zbrodni i niewiadomej przyszłości, która ze względu na sformułowaną przez Hamleta tezę o złej naturze człowieka przyniesie prawdoppodobnie nowe zbrodnie i niegodziwości.