Józef Ignacy Kraszewski „Stara baśń” - opracowanie utworu

„Stara baśń” zazwyczaj nazywana jest powieścią historyczną, nie można jednak zapominać, że bardzo wiele w niej elementów fikcyjnych i fantastycznych. Mimo tego, utwór stanowi doskonały obraz prasłowiańskich tradycji i wierzeń.

Książka przedstawia dzieje plemion słowiańskich. Są to czasy prehistoryczne, a Polska jako państwo jeszcze nie istnieje. Władzę nad jednym z największych plemion sprawuje Popiel. Jest to władca zły, okrutny i agresywny, który pragnie korzyści wyłącznie dla siebie. Jego żona, z pochodzenia Niemka, również nie dba o interesy oraz los poddanych. Największym marzeniem Popiela i Brunhildy jest uzyskanie władzy nad wszystkimi słowiańskimi plemionami.

Nie jest to jednak proste, ponieważ odważni kmiecie dzielnie bronią swoich terenów. Ta walka jest bardzo niebezpieczna, Popiel bowiem zamierza poprosić o wsparcie stronę niemiecką. Mimo zagrożenia, Słowianie na czele ze swoimi kmieciami stają do walki. Ostatecznie zwyciężają, a pokonany Popiel ginie.

Jako jeden z wątków, Kraszewski ukazuje również historię miłości młodego kmiecia i pięknej dziewczyny, Dziwy. Początkowo nie chciała ona Gerdy za męża, uważała, iż jej przeznaczeniem jest służba Bogu. Wtedy młodzieniec ją porywa, zaś dziewczyna popada w rozpacz. Udaje jej się uciec, jednak spokojne chwile nie trwają długo. Po jakimś czasie kmieć znowu porywa kobietę i wtedy się ona poddaje. Zgadza się zostać żoną Gerdy.

„Stara baśń” obrazuje poniekąd odwieczny problem walki dobra ze złem. Popiel symbolizuje zło, to człowiek niegodny swojego urzędu, natomiast słowiańscy kmiecie to odważni, honorowi wojownicy. Nie zamierzali się poddać, nie chcieli żyć w niewoli, dlatego mimo wielu przeciwności losu, walczyli z Popielem do końca. Rozwiązanie fabuły „Starej baśni” potwierdza wyobrażenie o tym, iż dobro zawsze zwycięża, a zło zostaje ukarane.

Przeciwieństwem walczących Słowian, choć na innej płaszczyźnie, wydaje się być młoda Dziwa. Nie potrafi ona sprzeciwić się amantowi, aż w końcu mu ulega. Dziewczyna nie widzi wyjścia z sytuacji, myśli, iż Gerda nie zostawi jej w spokoju, dlatego też decyduje się na pokorę i oddanie. Z drugiej jednak strony – młodzieniec nie był jej obojętny.

Powieść „Stara baśń” ukazuje czytelnikowi szerokie studium prasłowiańskiego życia, zwyczajów, tradycji i wierzeń. Poznając kolejnych bohaterów i ich przygody, stajemy się częścią historycznego, nieco magicznego świata. Poza tym Kraszewski wplótł w swoją opowieść elementy bardzo istotne, również ponadczasowe i uniwersalne.