Adam Mickiewicz „Oda do młodości” - wiersz klasyczny czy romantyczny?

Powstała w 1820 roku „Oda do młodości” otworzyła Adamowi Mickiewiczowi drogę do sławy wielkiego poety i romantycznego wieszcza. Uznaje się ją za pierwszy utwór wieszczący nastanie nowej epoki w myśli i stylu twórczości literackiej, choć Mickiewicz przewrotnie i prowokacyjnie wybrał dla swego manifestu klasyczną formę ody.

Gatunek niezwykle popularny już od starożytności cechował się przede wszystkim podniosłym stylem i patosem zawartych w nim wizji, których przesłaniem było zazwyczaj sławienie wielkich postaci, ich czynów, ważnych wydarzeń historycznych lub klasycznych wartości, jak ojczyzna, honor, czy odwaga. Adresatem tego typu tekstów był zwykle podmiot zbiorowy, do którego poeta kierował różnego rodzaju wezwania, jak choćby zachętę do naśladowania opisywanych postaci lub heroicznej walki w obronie ojczyzny. „Oda do młodości” realizuje te założenia, cechując się podniosłym, ale równocześnie pełnym emocji stylem, który obfituje w patetyczne sformułowania i posługuje się wyszukanym słownictwem. Przełamaniem konwencji gatunku jest jednak już sama wartość, jaka ma być opiewana w tekście - jest nią młodość, a więc właściwość nie przynależna do sfery etyki, nie będąca efektem przymiotów ducha, niemożliwa do wypracowania lub wpojenia. W ten sposób młodości, jako przemijalnemu stanowi fizycznemu człowieka, nadana została ranga nowej wartości, która ma zmieniać świat i usuwać z niego to, co złe. W konsekwencji pejoratywnego charakteru nabiera przeciwstawiona jej starość, która w epokach poprzedzających romantyzm uważana była za źródło największej życiowej mądrości, a przez to cieszyła się ogromną estymą i szacunkiem.

Za element klasyczny możemy uznać także odwołanie do mitologii, które stanowi pewnego rodzaju „pokłon” poety w kierunku tradycji:

„Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury”.

Przywołana tu postać Heraklesa pojawia się jednak w charakterze zachęty do niszczenia starego porządku na wzór antycznego bohatera, ów motyw został więc wykorzystany z nowatorstwem, które wpasowało klasyczny wątek w romantyczne teorie całkowitej przebudowy świata przez młodzież.

Gatunek, jakim jest oda, został przez Mickiewicza zmodyfikowany również w warstwie formalnej - wiersz pozbawiono regularności, która została zastąpiona przez wersy o różnej długości, odpowiadające niejako stanowi emocjonalnemu podmiotu lirycznego poddanego sporej egzaltacji, mówiącego w natchnieniu, jakie nie dba o symetrię i rytmiczność.

W warstwie treści romantycznym novum było wprowadzenie i szerokie użycie w odzie środka stylistycznego pod postacią antytezy, czy też częste operowanie estetyką absurdu poprzez zestawianie ze sobą pozornie nie przystających do siebie wartości, czy czynienie możliwymi rzeczy pozornie niemożliwych. Podmiot liryczny powiada na przykład o ludziach młodych, iż są:

„Jednością silni, rozumni szałem”.

Wskazuje w ten sposób na podstawową wartość romantycznej estetyki i nowego twórczego etosu - „myślenie sercem”, poddanie się swojej intuicji i przeczuciom, które mają zastąpić władzę intelektu. Pomimo swej klasycznej formy „Oda do młodości” jest więc z całą pewnością utworem romantycznym, promuje bowiem nowe wzorce i wartości, które w tej epoce zawładną świadomością i postępowaniem nowego pokolenia, skazując na infamię stary porządek i klasyczne poglądy na powinności jednostki.