Jerzy Andrzejewski „Popiół i diament” - bohaterowie. Charakterystyka

Jerzy Andrzejewski napisał „Popiół i diament” zaraz po zakończeniu II wojny światowej, w warunkach wprowadzania nowych, socjalistycznych porządków na odzyskanych ziemiach Polski. Głównym założeniem powieści była krytyka nazistów i przedstawienie w negatywnym świetle sił nieprzychylnych nowym władzom, dzięki złożonej konstrukcji głównych postaci Andrzejewskiemu udało się jednak „przemycić” subiektywną, niejednoznaczną ocenę postaw wobec wojny i socjalizmu, w której można dopatrzyć się również pesymistycznego spojrzenia w przyszłość Polski kontrolowanej przez radzieckiego „sojusznika”.

Maciek Chełmicki

 - młody żołnierz AK, jeden z nielicznych przedstawicieli Pokolenia Kolumbów, którym udało się przeżyć wojnę. Po zakończeniu działań zbrojnych pozostaje w konspiracji, której celem będzie odtąd zwalczanie „elementów” przychylnych nowemu, reżimowemu systemowi, jaki władze zwycięskiego w wojnie Związku Radzieckiego planują zaprowadzić na terenie Polski. Początkowo czuje się zagubiony w warunkach pokoju, gdy okazuje się, że odtąd jego jedynym żołnierskim obowiązkiem będzie zabijanie działaczy partyjnych PPR-u; pustkę po dawnym trybie życia wypełnia dopiero znajomość z Krysią Rozbicką, dziewczyną pracującą w restauracji hotelu „Monopol”, która uzmysławia Maćkowi istnienie takich wartości, jak miłość, dom, czy rodzina, jakie z powodzeniem mogą i powinny wypełniać egzystencję człowieka. Ich uczucie nie zdąży w pełni rozkwitnąć, bowiem tuż po wykonaniu wyroku Polski Podziemnej na sekretarzu Szczuce Maciek natrafia na patrol policyjny, przed którym zaczyna uciekać, choć nie ma po temu żadnego powodu; zostaje rozstrzelany, przypominając sobie w ostatnich chwilach słowa utworu Norwida, które stały się inspiracją dla tytułu powieści.

Stefan Szczuka

- sekretarz Komitetu Wojewódzkiego z ramienia PPR-u, szczerze wierzący w idee komunizmu i możliwość odbudowy na ich podstawie zrównanej z ziemią w czasie wojny Polski. Jest patriotą, podobnie jak Maciek Chełmicki, różnią ich jednak wizje tworzenia i funkcjonowania nowej, niepodległej ojczyzny - Szczuka postrzega możliwość wyjścia z powojennego kryzysu we współpracy i posłuszeństwie wobec potężnego sojusznika, jakim w drugiej połowie lat 40-tych stał się dla Polski związek Radziecki. Tak, jak Chełmicki, nienawidzi również Niemców, którzy skazali go na piekło pobytu w kilku obozach koncentracyjnych i odebrali mu ukochaną żonę, Marię, zamordowaną w obozie Ravensbrück.

Antoni Kossecki

 - adwokat, u którego przed wojną młody Szczuka odbywał aplikację. W 1940 roku został schwytany przez Niemców i osadzony w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, gdzie - aby przetrwać - zgodził się na kolaborację ze strażnikami i związane z nią prześladowania współwięźniów. Koszmar wojny, jak również świadomość własnych win wynikających ze strachu przed cierpieniem, uniemożliwiają Kosseckiemu powrót do normalnego życia po oswobodzeniu obozu.

Andrzej Kossecki

 - starszy syn adwokata Kosseckiego, w czasie wojny walczył w oddziałach partyzanckich AK, zaś po jej zakończeniu pozostał w podziemnych jednostkach walczących z nowym reżimem, jaki zagrażał Polsce ze strony potężnego sojusznika - Związku Radzieckiego - i posłusznych mu działaczy partyjnych. 

Alek Kossecki

- młodszy syn Kosseckiego, nastolatek zazdroszczący swemu bratu partyzanckiej przeszłości i postrzeganych w kategoriach przygody akcjach powojennej konspiracji. Razem ze szkolnymi kolegami zakłada tajne stowarzyszenie, którego pierwszym przedsięwzięciem stanie się zakup broni. W czasie jednego ze spotkań pomiędzy chłopcami dochodzi do kłótni a w jej wyniku najbardziej bezwzględny z młodych konspiratorów - Jerzy Szretter - zabija Janusza Kotowicza. Dopiero to zdarzenie uzmysławia Alkowi z jakim koszmarem i moralnym zagubieniem związana była walka na froncie.

Alicja Kossecka

- repatriantka z Ukrainy, powróciła do Polski tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku i jako niespełna dwudziestoletnia dziewczyna wyszła za mąż za starszego od siebie mecenasa Kosseckiego. W czasie wojny, kiedy mąż i starszy syn wyjechali na front, została zmuszona do samodzielnych starań o utrzymanie siebie i małego Alka, dzieląc los setek tysięcy innych Polek, które historia postawiła przed dramatem nieustannego strachu o życie bliskich, codziennej walki o przetrwanie, zaś po wojnie - przed koniecznością stworzenia życia rodzinnego od podstaw, pomimo świadomości okropieństw ludzkiej natury, jakie uwidoczniła walka zbrojna i rzeczywistość nazistowskich obozów koncentracyjnych.