Motyw nieśmiertelności - Exegi monumentum - Nieśmiertelność twórcy na przykładzie „Exegi monumentum” Horacego. Opracowanie

Każdy artysta pragnie być szanowany i podziwiany. Miarą doniosłości jego dorobku jest pamięć o nim. Jeśli coś posiada znamiona wybitności, trudno o tym zapomnieć; jeśli jest przełomowe – zachowuje się w pamięci potomnych i trwa, choćby dzięki ciągłym do niego odwołaniom.

Motyw ten wykorzystuje Horacy w jednym ze swoich najsłynniejszych wierszy o oryginalnym tytule „Exegi monumentum aere perennius”. Obraz spiżowego pomnika stał się symbolem poetyckiej sławy.
   
Pierwsze słowa wiersza brzmią: „Wybudowałem pomnik trwalszy, niż ze spiżu”. Rzecz tyczy się sławy poetyckiej, jaką zapewnił sobie artysta dzięki wierszom. Są one na tyle wybitne, że pozostaną w pamięci potomnych i będą cały czas przypominać swoim istnieniem o ich twórcy, nawet gdy nie będzie go już na świecie. Sam Horacy nie żyje od ponad dwóch tysięcy lat, ale jego postać jest ciągle przywoływana, a wiersze i twórczość omawiane.

Pamięć równa się trwaniu. Człowieka od wieków prześladował „horror vacui”, a więc lęk przed pustką. Dlatego robił wszystko, aby mieć wrażenie, iż śmierć to nie koniec, że będzie żył dopóty, dopóki obecny będzie w świadomości następnych pokoleń. To samo dotyczy artystów.

Przedłużeniem trwania jest dla nich dorobek, który po sobie zostawiają. Dlatego Horacy pisze: „Non omnis moriar”, czyli „Nie wszystek umrę”. Poety nie będzie już na tym świecie, ale przesłania, morały, opowieści i wzruszenia, które staną się udziałem czytelników, będą wciąż jego zasługą. Tak więc cząstka, którą po sobie zostawił pisząc, będzie oddziaływać „w jego imieniu”.

Każdy artysta świadomy swojego talentu pragnie zostać zapamiętany. Jego dziedzictwo jest niematerialne i z tego względu cenione wyżej, niż jakiekolwiek inne przejawy pamięci. Pomnik, nawet spiżowy, może ulec zniszczeniu, nawet piramidy, choć bardzo trwałe, w końcu się rozkruszą. Ale twórczość, która będzie przekazywana z pokolenia na pokolenie zapewni poecie nieśmiertelność. Fakt ten oznacza również, iż dobra duchowe górują nad nawet najdoskonalszymi wytworami rąk ludzkich. Przedmioty są potrzebne i użyteczne, jednak nie oprą się niszczącemu wpływowi czasu.

Horacy spory nacisk kładzie na kwestię udziału ludzi w tworzeniu jego nieśmiertelności. Istotnie, mają oni kluczową rolę w podtrzymywaniu legendy, gdyż to właśnie ich pamięć sprawia, że poeta nie ginie w mrokach zapomnienia. Zależny od woli i przychylności ludzi, musi on zatem doceniać ich wkład w propagowanie jego twórczości.

Nieważne dla Horacego jest pochodzenie. Ważne, co człowiek potrafi osiągnąć dzięki swojej wytrwałości i talentowi. Sam Horacy był synem wyzwoleńca, co porusza w swoim utworze:

„Tam o mnie mówić będą, że ja, niski wprzódy,
Na wyżyny się wzbiłem i żem przeniósł pierwszy
Do narodu Talów rytm eolskich wierszy”.

Dokonał on więc czynu przełomowego, godnego zapamiętania. Horacy zdaje się mówić, iż jedynie twórczość wybitna, przełamująca dotychczasowe konwenanse i stereotypy jest w stanie przetrwać wieki.

Horacy w apostrofie do Melpomeny - muzy śpiewu i teatru - prosi, by zwieńczyła mu skroń wieńcem laurowym, który był symbolem zwycięstwa.

Horacy swoim talentem wygrywa ze śmiercią i zapomnieniem.