Cechy eposu homeryckiego na przykładzie „Iliady” i „Odysei”

„Iliada” i „Odyseja” są dziełem poety - Homera. Eposy te wyróżniają się charakterystyczną budową oraz specyficznymi cechami, które stały się z czasem wyróżnikami swoistej odmiany eposu, zwanego od imienia starożytnego śpiewaka - homeryckim.

Typowe dla eposu homeryckiego jest występowanie inwokacji na początku utworu. W „Iliadzie” czytamy:
„Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody,
Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody…”
W „Odysei” natomiast:
„Muzo! Męża wyśpiewaj, co święty gród Troi
Zburzywszy, długo błądził i w tułaczce swojej
Siła różnych miast widział, poznał tylu ludów
Zwyczaje, a co przygód doświadczył i trudów!”

Główni bohaterowie są wyidealizowani. Najczęściej odznaczają się niepospolitą siłą lub inteligencją. Przykładem może być niemalże nieśmiertelny Achilles lub jego przeciwnik Hektor, wykreowany na wzór idealnego męża i wojownika - odważnego, honorowego i zarazem skromnego. Odyseusz z kolei cechował się nadzwyczajnym sprytem, przebiegłością i chytrością, co pomagało mu wyjść cało z największych opresji.

Znamienne są także szczegółowe opisy przedstawianych wydarzeń, bitew, krain geograficznych czy samych postaci. Autor stawia na szczegół i realizm, zwłaszcza jeśli chodzi o sceny batalistyczne, które są bardzo rozbudowane i plastyczne. Opisy charakteryzują się szczególnie występowaniem tzw. porównań homeryckich. Z jednej strony więc przedstawiają konkretną scenę, z drugiej prezentują jej rozwinięcie poprzez często osobny obraz, np. związany z przyrodą, czy zachowaniami zwierząt, np.:
„Trojanie postępują z wrzawą jako ptaki:
Tak powietrze w niesfornej przebiegają wrzawie,
Uciekając przed zimą i słotą, żurawie,
Wzbiwszy się pierzchliwymi skrzydły pod niebiosy”.

Wyróżniają się także stałe epitety, a więc przypisane i skrótowo charakteryzujące określone postacie przydomki, np.: pięknowłosa Latona, szybkonogi Achilles, wolooka Atena, różanopalca Eos czy chytry Odys.

Sam narrator nie wtrąca się w akcję, ale wyłącznie relacjonuje, czasami zapowiadając przyszłe sceny. Jego obiektywizm świadczy o dystansie do opowiadanej historii.

Styl jest najczęściej podniosły, a nawet patetyczny; nie ma tu miejsca na kpinę ani ironię, gdyż epos opowiada o czynach heroicznych, godnych uznania. Tej konwencji odpowiada też metrum - heksametr daktyliczny, który wywoływał nastrój podniosłości i powagi.

Charakterystyczna jest również dwudzielność świata przedstawionego i wyróżnienie w nim płaszczyzny boskiej i ziemskiej. Sfery te przenikają się jednak i współistnieją.

Powyższe cechy są najważniejszymi, lecz nie jedynymi wyróżnikami eposu homeryckiego. Jako cechy znamienne wymienić można także podział na księgi („Iliada” oraz „Odyseja” składają się z dwudziestu czterech), zasadę mimetyzmu, retardację oraz obszerność tekstową.