Sofokles „Antygona” - Motyw miłości w „Antygonie” - opracowanie

Kultura miłości - w taki sposób Papież Jan Paweł II zwykł określać nowy ład. Ład, który powinien wreszcie nastąpić i stać się udziałem całej ludzkości - każdego człowieka z osobna. Kultura, która urzeczywistni ideę raju na ziemi. Bo kochać - jak wielu wierzy - to największa z rzeczy.

Miłość daje skrzydła, unosi, pozwala wzrastać i kwitnąć. Ma nieskończenie wiele form, objawia się w milionach sposobów i nosi nieskończenie wiele imion. Języki słowiańskie znają określenie miłości, które zawiera w sobie wszystko, lecz język grecki potrafi wyróżnić pięć różnych słów, na pięć różnych wyrazów miłości. Miłość nie jest ani polska, ani grecka, ani zarezerwowana dla jakiegokolwiek innego języka, lecz dziś piszemy o niej w języku polskim, sławimy ją w języku naszych ojców i dziadków. Dla nas miłość ma wiele twarzy. I chyba każdą twarz chce nam pokazać w utworze znakomitego dramatopisarza - Sofoklesa.

Miłość nie wybiera, a serce nie sługa – kto nie zna tych utartych, prawie wyświechtanych frazesów? Miłość nie wybiera osób, swoich ofiar, nie wybiera też czasów. Zdarza się każdemu i w każdej epoce. Zdarzała się ponad dwa tysiące lat temu, zdarza się także teraz. Wyraża się do osób bardzo sobie bliskich, jak i nieskończenie dalekich. Spotyka tych, którzy jej szukają, jak i tych, którzy pragną trzymać się od niej jak najdalej. A najgorsze jest w niej to, to jest w niej najlepsze: miłość wszystko przetrzyma.

Jokasta i Edyp, czyli matka i syn. Jak dość powszechnie wiadomo, nie jest to ani wzorowy, ani typowy dla naszych obyczajów przykład miłości, więc spróbujmy inaczej: Jokasta i Polinejkes oraz Eteokles. Rodzicielka i owoce jej miłości, dzieci jej łona. I miłość między nimi, która nie tylko pozwoliła wydać na świat dwóch dzielnych, zdrowych i silnych mężczyzn, ale pomagała ich wykarmić, opiekować się i patrzeć, zachwycać się, jak dorastają i osiągają wiek zdawać by się mogło własnej mądrości. Sztandarowy przykład dobrej matki: nie nazbyt surowej, nie przesadnie opiekuńczej. Miłość matki jest wieczna i nic nią nie zachwieje.

Spróbujmy raz jeszcze: Jokasta i Edyp, czyli matka i syn. To wciąż mało typowy przykład, jednakże takie ujęcie zdaje się być najlepsze, gdyż jest najmocniej widoczne. Solidna podpora i fundament niewzruszonej mocy i rozsądnej potęgi, a więc wierna żona Jokasta stale tkwiąca u boku męża. Piękny obraz szczerego i prawdziwego uczucia, którego nie naruszyły czas, przeciwności, a z całą pewnością skandaliczne, z naszego punktu widzenia, pochodzenie tego związku. Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest… Zapewne czasami tak. Ale nawet jeśli miłość nie jest tylko niemożliwym do osiągnięcia totemem jaśniejącym wysoko nad ludzkimi możliwościami, to miłość czasami niecierpliwa i czasami niełaskawa może być idealna.

Polinejkes i Antygona, a więc historia tragiczna brata i siostry.  Przez brata nie przemówią już żadne uczucia. Nie opowie się za nim miłość do siostry, szlachetność, wspólne zabawy i wspomnienia z dzieciństwa… Przeszłość milczy, spoczywa cicho w martwym ciele. To siostra raczy nas swoimi uczuciami. Bez względu na zakazy i nakazy, na groźby i kary zapewnia pogrzeb i spokój wieczny bratu, za nic mając siebie i swoje bezpieczeństwo. Miłość ponad zakazy i obwarowania prawne, miłość ponad strach, ból i śmierć.

Hajmon i Antygona, narzeczeństwo, para idealna. Czy mogło im się przytrafić coś złego? Przecież tak doskonałej parze bogowie musieli sprzyjać. Troska o brata okazała się silniejsza niż troska o cokolwiek innego. Bo przecież złamanie wyroku króla musiało pociągnąć za sobą konsekwencje. Córka, siostra i narzeczona sprowadziła na siebie gniew władcy i groźbę śmierci, ale śmierć przyszła do niej w postaci niej samej. Gdy śmierć zabiera Antygonę, w ślad za nią idzie Hajmon. Granice najpotężniejszego uczucia sięgają znacznie dalej niż śmierć.

Eteokles i Polinejkes – jedni z najsłynniejszych braci w historii ludzkości. Razem dorastali, razem się bawili. Mieli te same tajemnice, zapewne podobne gesty i słowa, które rozumieli tylko oni. Wspólnie psocili, aby po chwili zrzucać winę jeden na drugiego. Jak w przykładnej, zdrowej rodzinie, rodzeństwo dociera się i stale rywalizuje, by dopiero po latach zrozumieć i docenić to wszystko. I naprawdę poznać, jak silna jest miłość do brata. Ale czasami dzieje się tak, że człowiek człowiekowi staje się wilkiem, brat na brata podnosi rękę. Brat przelewa krew drugiego brata, brat odbiera życie bratu i sam ginie z ręki brata. Czasami miłość wydaje się być ponad siły i ponad miary.

Edyp i Antygona, stary ojciec zesłany na wygnanie przez siebie samego. Ślepy, niedołężny, być może z problemami ze stopami (stąd wywodzi się jego imię), cierpiący za siebie i innych. Powód nieszczęść swojego narodu, swojego ojca i siebie. Ukarany za kazirodztwo i ojcobójstwo, szukający ukojenia w śmierci. A jednak stale ktoś mu towarzyszył. Światło w każdej ciemności i radość każdego dnia smutków. Ktoś,  dla kogo warto popełnić każdy grzech, dla kogo całe zło tego życia było naprawdę warte. Jej imię to delikatność, a wdziękiem odbierała pewność siebie kwiatom polnym. Antygona. Pięknie żyła i pięknie kochała. Bywa czasami tak, że największe skarby nie kupuje się za fortunę, lecz za ból i cierpienie.

Miłość niejedno ma imię. Ona pozwala przezwyciężyć największe trudności i dotrzeć tam, gdzie droga zdaje się być za wąska. Poprowadzi tam, gdzie nie chcesz. Czasami w objęcia najsłodszej istoty, czasami w silne ramiona ojca, czasami ku zgubie i śmierci tych, których kochaliśmy. Albo kochamy niewystarczająco. Miłość daje skrzydła, by móc wzlecieć wysoko, wysoko. I czasami dostajemy te skrzydła tylko po to, by z wysokości miłosnych uniesień  runąć na skały rzeczywistości.