Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem” - opracowanie książki

„Zdążyć przed Panem Bogiem” to tzw. wywiad-rzeka przeprowadzony przez Hannę Krall z Markiem Edelmanem na temat holocaustu w Polsce, życia i upadku powstania w warszawskim getcie, o kwestiach etycznych. Ukazano tu wtrząsającą prawdę o tych historycznych wydarzeniach, a także o tym, jak był traktowany człowiek w czasach, w których nie miał nic poza swoją godnością.

„Zdążyć przed Panem Bogiem” opowiada o upadku powstania getta warszawskiego, akcji likwidacyjnej, wywózkach setek tysięcy ludzi do obozów zagłady w Treblince. Jest to także opowieść o różnych ludziach, indywidualnościach, jednostkach nieprzeciętnych. To historia upadku człowieka w ogóle oraz triumfu zła i śmierci – wszak była ona wszechobecna i toważyszyła żywym każdego dnia.

Marek Edelman w swojej zwięzłej i treściwej relacji ukazuje wszystko takim, jakie było naprawdę. Unika koloryzacji i mistyfikacji opisywanych wydarzeń. Ujawnia oblicze postaci związanych z powstaniem, w tym przywódcy tego wydarzenia – Mordehaja Anielewicza, którego uważał za zbyt słabego psychicznie na funkcję, jaką mu powierzono.

Można powiedzieć, że książka Hanny Krall jest opowieścią o kondycji psychicznej i duchowej ludzi tamtych czasów. Próbowali oni żyć tak godnie, jak mogli. Poddana jest pod dyskusję kwestia godnego umierania i godności w ogóle, jako wartości moralnej Według Marka Edelmana godnie umierają tylko ci, którzy sami wybierają sposób, w jaki to się stanie.
 
Przykładem dokonania takiego wyboru jest postać Poli Lifszyc. Została ona uratowana z tłumu prowadzonego do transportu (wywózka do Treblinki). Jak sam Edelman podkreślał, została przerzucona na stronę, po której mogła się już czuć bezpiecznie. Pomimo to wróciła na plac, by dostać się do wagonu, w którym zauważyła swoją matkę. Edelman uważa to za przykład godnej śmierci. Pola poszła tam z własnej woli, kierowana bezwarunkową miłością do matki. Nigdy wcześniej i nigdy później Marek Edelman nie był świadkiem piękniejszego aktu miłości jednej osoby do drugiej.

Jak sam tytuł wskazuje, życie lekarza i gońca medycznego, którym Edelman był w czasach istnienia getta warszawskiego, była grą z Panem Bogiem. Edelman swoją pracą próbował wyrwać z objęć śmierci to, co światu chciał zabrać Bóg. Widział zbyt wiele zla, aby mógł wierzyć w cokolwiek. Książka Hanny Krall pełna jest refleksji filozoficznych na temat życia i jego ratowania, umierania, nierównej walki z Bogiem, przerażających warunków ludzkiej egzystencji podczas wojny.

Książka „Zdążyć przed Panem Bogiem” opisuje tragedię człowieka i upadek ludzkiej moralności. Zarysowuje także próbę zachowania przez nielicznych hierarchii wartości, na której szczycie stoi życie drugiej istoty. To także poruszająca relacja o przeszłości, która ukształtowała teraźniejszość taką, jaką mamy obecnie. Edelman zdaje się pytać, czy można zapomnieć o sile takiego okrucieństwa, zbezczeszczeniu ludzkiej godności na taką skalę, zadeptaniu moralności.

Zastępca przywódcy powstania w getcie warszawskim mówi o tym wszystkim z dystansu minionych dekad. Jego wspomnienia lat 40. przeplatane są wtrąceniami dotyczacymi wydarzeń z rzeczywistości powojennej, w której jest słynnym kardiochirurgiem. Ratuje życie ludzi – to nadaje sens jego istnieniu.