Paul Verlaine „Sztuka poetycka”, „Confiteor” Stanisława Przybyszewskiego - manifesty modernistyczne w sprawie artysty i sztuki. Opracowanie

Paul Verlaine był francuskim poetą, którego uznajemy za jednego z autorów tworzących w nurcie symbolizmu, rozwijającego go w kierunku doskonałości. Rozkwit jego twórczości przypada na lata siedemdziesiąte XIX wieku. Co łączy go ze Stanisławem Przybyszewskim? Odpowiedź jest bardzo prosta – sztuka, a mówiąc ściśle – sposób, w jaki obaj autorzy ją postrzegali. Ich losy są do siebie bardzo podobne. Obaj wyklęci, prowadzący hulaszczy i niemoralny  tryb życia. Byli wspaniałymi artystami, którzy pozostawili po sobie spuściznę, obok której następne pokolenia nie mogły przejść obojętnie. Łączy ich pokolenie, w którym tworzyli, a nade wszystko – troska o poezję. Zarówno Przybyszewski, jak i Verlaine uznawani byli za dekadentów.

„Confiteor” i „Sztuka poetycka” to manifesty programowe, kolejno Przybyszewskiego i Verlaine’a. Stworzone niezależnie od siebie, w różnym czasie i różnych krajach. Otoczeni przez różne środowiska i osadzeni w całkowicie odmiennych realiach politycznych i historycznych – zadziwiające jest, jak wiele mają ze sobą wspólnego.

Zarówno Polak, jak i Francuz uważali, że sztuka jest celem i wartością samą w sobie. Nie powinna podlegać historii, bieżącej sytuacji politycznej, wyrażaniu nastroju społeczeństwa. Twierdzili, że normy obyczajowe i społeczne krępują rozwój poezji. Artysta musi być wolny, nieskrępowany ideami czy normami. Głosili, że sztuka, która ma cel moralny, historyczny, służy rozrywce tłumu czy jest nośnikiem patriotycznych idei przestaje nią być.

Poeci zgadzali się również co do tego, że nie można posługiwać się w poezji, literaturze obrazem dosłownym. Trzeba pozostawić niedopowiedzenia, aluzje, podać czytelnikowi jedynie sugestię. On sam musi ją zrozumieć, wejrzeć w jej głąb. Wtedy będzie w stanie zinterpretować dzieło. Co do samej interpretacji, artyści uważali zgodnie, że dopuszczalnych jest wiele rozumień jednego dzieła. Jednakże nie każdy czytelnik jest na tyle wykształcony i obyty ze sztuką, że będzie potrafił docenić jej niejednoznaczność. Polak stwierdza nawet, że taki rodzaj sztuki nie jest biblią pauperum, czyli taką dla ubogich i prostych ludzi.

Myślę, że to, co odróżnia od siebie oba manifesty, to sposób, w jaki artyści postrzegają rolę poety. Przybyszewski uważał, że artysta powinien być kapłanem sztuki. Stoi ponad społeczeństwem, jest panem i władcą. Okazuje swoją łaskę, wobec poddanych – tworząc. Twórca nie jest sługą, nie pisze tego, czego oczekują od niego inni. Znajduje się ponad wszystkim i wszystkimi. Sztuka, według Przybyszewskiego, jest absolutem duszy, artysta-kapłan to osoba, przez którą Absolut się przejawia.

Moim zdaniem Verlaine w „Sztuce poetyckiej” położył większy nacisk na środki wyrazu, jakimi poeta powinien się posługiwać. Głosił, tak jak Przybyszewski, odejście od tradycji wersyfikacyjnej, ale postulował również muzycznością wiersza. Pragnął, aby posługiwać się „Odcieniem”, odejść od barw dosłownych, oczywistych. Łączył dźwięk i pismo, muzykę i poezję. Nie stawiał artysty na tak wysokim piedestale, choć uważał, że należy mu się wolność i brak skrępowania wszelkimi zasadami.

Przybyszewski wypowiada się w swoim imieniu. Uważa, że rola poety, którą forsuje, powinna być uznana za powszechnie obowiązującą. Sztuka i artysta są podmiotem jego wypowiedzi (używa drugiej osoby liczby pojedynczej w wyliczeniach kolejnych założeń nowej sztuki). Verlaine wypowiada zdanie swoje, ale również stara się być głosem pokolenia („chcemy”).

Obaj poeci realizowali postulaty manifestów nie tylko w sferze literackiej, w poezji, ale również w życiu. O Przybyszewskim mówiono, że jego życie jest steatralizowane, zaś Verlaine okrzyknięty został poetą, który „tworzył-życiem”.