Człowiek a cierpienie - na przykładzie utworów Marii Kuncewiczowej, Jana Kochanowskiego oraz Tadeusza Borowskiego

Cierpienie jest nieodzownym elementem życia człowieka. Chociaż wielu ludzie chce od niego uciec, jest to niemożliwe. Odczuwamy je w wielu sytuacjach. Jego powodem może być odejście kogoś bliskiego, zawód miłosny lub inne traumatyczne przeżycie, które wywołuje w nas smutek i żal. Motyw cierpienia pojawia się w każdej epoce literackiej. Nie sposób jest wymienić wszystkie utwory, zarówno poetyckie, jak i prozatorskich, które o nim mówią. Jest to temat tak scalony z człowieczeństwem, z życiem, że nie powinno dziwić, iż wielu poetów i pisarzy podejmowało go w swoich utworach.

Przykładem takiego utworu jest Tren VIII autorstwa Jana Kochanowskiego. Ojciec opisuje w nim swoje cierpienie po śmierci córki – Orszulki. Dziecko zmarło, gdy było jeszcze bardzo małe, ale zdążyło zawładnąć sercami bliskich. Poeta opisuje pustkę, jaka panuje w domu, w którym nie ma już dziecka, mówi „Wielkieś mi uczyniła pustki”, „Pełno nas, a jakoby nikogo nie było”. Dziewczynka była dla ojca oraz pozostałych członków rodziny bardzo ważna. Dom bez niej stał się cichy. Poeta, którego utożsamiamy z podmiotem lirycznym, nie może odżałować straty, jakiej doświadczył. Brakuje mu śpiewu dziecka, radosnego biegania, śmiechu. W utworze widzimy rodzica cierpiącego po stracie dziecka, który nie radzi sobie z nieszczęściem, które go spotkało. Widać to w ostatnim wersie trenu, kiedy to podmiot liryczny mówi, że „serce swej pociechy darmo upatruje”. Jest to kolejny  dowód na to, że wobec cierpienia jesteśmy bezradni.

Innym przykładem utworu, w którym obecny jest motyw cierpienia, jest „Cudzoziemka” autorstwa Marii Kuncewiczowej. Jest to opowieść o Róży – kobiecie, która jest w podeszłym wieku. Ma rodzinę i męża, jednak jest zgorzkniała i nieszczęśliwa. Jak dowiadujemy się z lektury powieści, w młodości zakochała się w Michale, synu swojego nauczyciela gry na skrzypcach. Miłość ta okazała się nieszczęśliwa. Kobieta bardzo cierpiała z powodu zawodu miłosnego, porzucenia i upokorzenia. Wyszła za mąż za Adama, którego nie kochała. Chciała się jedynie zemścić na Polsce, w której spotkało ją tyle zła. Róża cierpiała całe życie. Być może powodem cierpienia nie była jedynie zdrada Michała, a nastawienie kobiety do życia. Tuż przed śmiercią żałowała, że nie przeżyła go inaczej, bliżej rodziny, której mogła dać ciepło i miłość zamiast uszczypliwych uwag i chłodu. Powieść Kuncewiczowej uzmysławia nam, że nie można zamykać i zatracać się w swoim cierpieniu. Możemy przegapić ważne wydarzenia, a także bliskich ludzi, którzy znajdują się wokół nas. Czasem jest zbyt późno, aby wszystko naprawić.

Opowiadania Tadeusza Borowskiego są przykładem literatury obozowej. Autor opisuje w nich cierpienie, które ludzie zadają innym ludziom. Wobec niewyobrażalnego bólu człowiek jest bezsilny. Wyzbywa się sentymentów, współczucia, staje się nieczuły na niedolę innych. Człowiek upodlony, traktowany przedmiotowo cierpi psychicznie. Staje się zastraszony i nieufny. Jest to cierpienie wywołane skrajnie radykalną ideologią, w imię której eksterminowano Żydów, mordowano Polaków i wiele innych narodów. Druga wojna światowa spowiła przemocą i cierpieniem wiele krajów. Obozy opisywane przez Borowskiego są miejscami wypełnionymi ludzkim bólem i uciemiężeniem. Co gorsza, uczucie to odzierało jednostki z człowieczeństwa. Myślę, że jest to taki rodzaj cierpienia, którego przez długi czas nic nie będzie w stanie ukoić.

Cierpienie wywołane zawodem miłosnym, śmiercią, przemocą fizyczną i psychiczną zawsze budzi bunt w człowieku. Nikt nie chce odczuwać bólu. Człowiek zawsze stara się szukać jego przyczyny. Niestety często nie mamy wpływu na nasz los. Możemy jedynie starać się pogodzić z cierpieniem. Gdyby jednak nie ono, zapewne nie docenialibyśmy szczęścia.