Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” - Jacek Soplica - nowy typ bohatera romantycznego

Literatura romantyczna wykreowała nowy typ bohatera – indywidualisty, samotnego, wrażliwego, owładniętego potężnym uczuciem czy to miłości, czy nienawiści.

Na gruncie polskim dominującym uczuciem staje się patriotyzm. Nawet miłość do kobiety zostaje podporządkowana idei narodowowyzwoleńczej. Bohater gotów jest poświęcić siebie i wszelkie wartości w imię dobra zniewolonego kraju. Konrad Wallenrod składa na ołtarzu ojczyzny swój rycerski honor, Konrad z III części „Dziadów” wadzi się z Bogiem, który pozwala na niesprawiedliwość i cierpienie niewinnych. Romantyczny bohater nie cofnie się przed niczym, jeśli kwestią jest idea, o którą walczy.

Taki właśnie typ bohatera wyłania się nie tylko z twórczości Mickiewicza. Kordian Słowackiego to także samotny bojownik w walce o wyzwolenie kraju, nawet Hrabia z „Nie-Boskiej Komedii” Krasińskiego, choć jest przywódcą obozu arystokratów, nie utożsamia się z nim, czuje się indywidualistą, niezrozumianym przez innych. Bohater romantyczny jest nowym Prometeuszem walczącym przeciw bogom o dobro człowieka. Jego idee są wzniosłe, jednak ponosi klęskę na polu działania. Szlachetne pobudki nie wystarczą, wróg jest realny i silny, jednostka nie zdoła przezwyciężyć jego potęgi.

Mickiewicz rewiduje ten romantyczny ideał w „Panu Tadeuszu”. Postać Jacka Soplicy ma ukazywać ewolucję poglądów autora. W życiu Jacka Soplicy, szlachcica-zawadiaki, następuje przełom, który wpływa na jego postawę. Każe mu definitywnie zmienić swoje życie. Jego przekonania w gruncie rzeczy pozostają takie same, od początku był patriotą, jednak zmienia zupełnie sposób dążenia do swych ideałów. Młodość Jacka Soplicy przypomina nieco wczesny ideał romantycznego bohatera. Nieszczęśliwa, pełna pasji miłość do kobiety prowadzi go do tragedii. Jacek Soplica kieruje się w życiu przede wszystkim uczuciami. Jest dumny, porywczy i jest zakochany. Poczęstowany czarną polewką, czuje się zraniony w swej dumie i miłości do Ewy Horeszkówny. Ogarnia go wściekłość i żądza zemsty. Jego porywczy charakter popycha go do czynu, którego żałował będzie przez całe życie. Zabicie Stolnika to akt osobistej zemsty, działanie porywcze i nieprzemyślane. Okoliczności całego zajścia dodatkowo komplikują sprawę.

Stolnik był znaczącym magnatem, należał do obozu zwolenników reform w kraju. Jacek Soplica popierał jego działania na arenie politycznej, to osobisty zatarg był przyczyną zabójstwa. Niestety zbiegł się w czasie z najazdem Moskali. Stolnik dzielnie odparł atak wroga, z dumą patrzył na jego odwrót. Właśnie wtedy dostrzegł go Jacek Soplica, zadowolona i dumna postać jeszcze podsyciła jego gniew. Bez zastanowienia sięgnął po broń i wypalił. Jego postępek uznano za akt współpracy z wrogiem. Stolnik wiedział, że to zemsta zawiedzionego kochanka, któremu odmówił ręki córki i przebaczył mu. Ale o tym Soplica dowiedział się wiele lat później.

Śmierć Stolnika zaważyła na całym życiu Jacka Soplicy. Od tego momentu następuje stopniowa zmiana jego postępowania. Najpierw wstępuje w szeregi Legionów. W walce zbrojnej szuka odkupienia. Naraża się na niebezpieczeństwo, targany wyrzutami sumienia wręcz szuka śmierci. Prawdziwa zmiana następuje jednak, gdy wstępuje do zakonu bernardynów. Od tej pory staje się księdzem Robakiem. Wyrzeka się swej dumy, tak charakterystycznej dla romantycznego ideału bohatera. Soplica staje się pokornym sługą Bożym. Jego działania mają ten sam kierunek, jednak odmienną formę. Ksiądz Robak kontynuuje swe dzieło wyzwolenia ojczyzny w konspiracji. Jego celem jest zjednoczenie szlachty we wspólnej walce.

Indywidualizm i  samotność to kolejne cechy bohatera romantycznego, które zostały zanegowane. Jacek Soplica wie, że zaborcę można pokonać tylko wspólnymi siłami. Jakże odmienna postawa w porównaniu z Konradem. Ksiądz Robak nie pragnie sam ocalić całego narodu, po prostu robi, co w jego mocy, by wspomóc wspólny wysiłek. Nie powodują nim osobiste ambicje, nie pragnie chwały dla siebie, jest skoncentrowany na celu, działa powoli, małymi krokami, ale konsekwentnie. Jacek Soplica zdołał poskromić swoją dumę i przywódcze ambicje. Zrezygnował z osobistego szczęścia, uznał swoje winy i starał się je naprawić.