Juliusz Słowacki „Genezis z ducha” - opracowanie

Końcowy okres twórczości Juliusza Słowackiego często zwykło się określać mianem „mistycznego”. Jego początek datowany jest na spotkanie poety z Andrzejem Towiańskim, które miało miejsce w 1842 r. Od tego czasu w jego dziełach coraz częściej poruszane były tematy Boga i innych odwiecznych sił. Jedną z nich był duch - istota wszechrzeczy. Przyjrzyjmy się teraz dziełu Słowackiego - „Genezis z ducha”.

Jest to poemat napisany prozą. Co za tym idzie, pojawia się w nim narrator. To postać ducha indywidualnego (miał wiele wcieleń) oraz ducha zbiorowego (nie jest mu obca historia ludzkości). Kieruje on swoje myśli ku Bogu, Istocie, z której wyłoniły się wszystkie inne duchy. Monolog ten przedstawia tzw. spirytualistyczną koncepcję wszechświata, czyli obraz miejsca kształtowanego przez duchy. W ten sposób poeta nawiązuje do biblijnej Księgi Rodzaju. Przedstawia jednak nieco inną wizję stworzenia świata. Według niego nabrał on kształtów nie z woli Boga, lecz poprzez duchy pragnące Go czcić. W tym celu zapragnęły materialnej formy, aby budować doskonały świat. Jego tworzenie odbywa się poprzez niszczenie nieodpowiednich form i zastępowanie ich kolejnymi - doskonalszymi.

Kluczowym pojęciem dla tego dzieła jest metempsychoza, czyli wędrówka dusz. Nawiązuje ona do wcześniej wspominanego przechodzenia w doskonalsze formy. Za poświadczenie tego procesu uznaje Słowacki świat przyrody, w którym prymitywne organizmy przechodzą w twory coraz bardziej złożone, pełniejsze. Podobnie jest z duchami, przechodzą one podczas swojej „podróży” w różne formy, zachowując przy tym swoją osobową tożsamość. Duch narratora nosi w sobie pamięć o poprzednich wcieleniach, zna także fakty z dziejów całej planety.

Koncepcję dzieła możemy przedstawić jako objawienie prawdy przez Boga. Postać mówiąca znajduje się na oceanowych skałach, gdzie jego celem jest przypomnieć historię ducha. Narrator jest więc kimś wyjątkowym, znajduje się szczególnie blisko Stwórcy. Jest wybrańcem mającym za zadanie przedstawić „pełniejszą” wersję początku świata.

Warto zwrócić uwagę także na same duchy. Jak już wiemy - wyodrębniły się one z Bytu Najwyższego - Boga. Ich działanie ma na celu stworzenie świata doskonałego o idealnych kształtach. W tym celu oddziałują na formę co spotyka się z jej reakcją. One pragną udoskonalać, ona opóźnia ich działania, powoduje „zleniwienie w formie”, czyli przywiązanie ducha do swojego kształtu materialnego. Kiedy natomiast uda mu się przełamać te niedoskonałości, otrzymuje on w swoim następnym wcieleniu nagrodę, którą może być np. kolejna pozytywna cecha, umiejętność.

W „Genezis z ducha” Juliusz Słowacki przedstawia spirytualistyczną wizję powstania świata. Prawda i wszystkie wartości leżą w historii tego procesu. Jego kolejne etapy są ze sobą ściśle powiązane i można z nich wyłonić najważniejsze zasady. Poeta bogato opisuje kolejne etapy tworzenia świata, czyli przechodzenia w wyższe i wspanialsze formy. To właśnie taki cel powinien przyświecać ludzkości, która pojawiła się na ziemi bardzo późno - nieustanne doskonalenie.

Dzieło Juliusza Słowackiego jest bardzo trudne i tajemnicze. Poeta pisze je językiem skomplikowanym, pełnym różnych aluzji. W ten sposób próbuje rozszerzyć historię świata zawartą w Biblii, a przy tym uchwycić tkwiącą w niej prawidłowość.