Tadeusz Gajcy „Do potomnego” - interpretacja i analiza utworu

Już sam tytuł wiersza Tadeusza Gajcego „Do potomnego” sugeruje istotne przesłanie. Co może chcieć przekazać swoim następcom artysta, którego życie zostało krwawo naznaczone przez nieludzką wojnę? Co okaże się szczególnie wartościowe w nadchodzących czasach?

Początkowo na pierwszy plan wysuwają się podobieństwa między podmiotem lirycznym a odbiorcą wiersza. „Jestem jak ty zapewne: nisko” oraz „Niewiele wiem jak ty zapewne”. Obydwoje żyją w podobnych miastach, są zwykłymi ludźmi, stanowią część tej samej wspólnoty. Podmiot liryczny stara się wyeksponować swoje człowieczeństwo poprzez ukazanie jak największej liczby analogii do swojego potencjalnego odbiorcy. Jego pragnieniem jest pokazać, że był takim samym człowiekiem, tylko jego życie przypadło na inny czas.

Lekarstwem na ulotność i kruchość doczesności okazują się gwiazdy, w których wszystko zostało zapisane. Również los adresata wiersza. Ma świadomość, że łączy ich naprawdę wiele: jedna Ziemia, ten sam dom (zapewne ojczyzna), identyczne uczucia. To wszystko zwiastuje kogoś, kto będzie potrafił zrozumieć nieszczęśliwą i okrutną dolę twórcy.

W dalszej części dzieła podmiot liryczny coraz chętniej odsłania specyfikę czasów, w których przyszło mu żyć. Pojawiają się granaty, imiona na krzyżach, łamiące się bagnety i strzelające lufy. To wszystko nadało kształt jego egzystencji. Uczyniło serce skromnym, ograniczyło zaufanie i radość. Nad wszystkim roztaczał się wszechogarniający i zaciskający usta strach.

Podmiot liryczny zwraca się do swojego następcy z przesłaniem pełnym goryczy, cierpienia, ale także miłości. Nie ma żalu, nie zazdrości mu tego, że będzie żył w innej rzeczywistości. Ma świadomość, iż są oni w jakiś sposób zjednoczeni. Tak jak na stole poety stoi zdjęcie ojca, tak dla potomnego istotny może być wiersz. Ludzie mają zadanie, by walczyć o lepszy byt dla następnych pokoleń. Podmiot liryczny wywiązał się ze swojej misji i oddał życie za ojczyznę. Nie nawołuje jednak do podjęcia walki, ale w subtelny sposób daje do zrozumienia jak ważna jest ta misja.

Budowa utworu jest nieregularna. Składa się z 21 strof zbudowanych z nieregularnej ilości wersów. Miejscowo pojawiają się rymy przeplatane. Utwór jest rytmiczny, liczba sylab w wersie wynosi najczęściej 9 lub 8.

„Do potomnego” to testament poety zaliczanego do Pokolenia Kolumbów. Nie tylko pragnie on mieć świadomość, że jego ofiara nie poszła na marne, ale chce także zostać zapamiętanym. Zapamiętanym jako zwykły człowiek, na którym piętno odcisnęła wojna.