Hamlet i Makbet - charakterystyka porównawcza bohaterów Szekspira

Bohaterowie tragedii Szekspira to postacie złożone, skomplikowane. Autor misternie kreuje ich charaktery, wnikając w głąb ludzkiej duszy. W antycznej tragedii bohaterowie byli niezmienni w swych postawach, reprezentowali jakiś pogląd i byli mu wierni. Szekspirowskie postacie nie są tak jednoznaczne, ulegają wpływom, wahają się, popadają w rozterki, a także zmieniają się w toku akcji. Warto przyjrzeć się bliżej charakterom dwóch bohaterów ważnych Szekspirowskich tragedii: Makbetowi i Hamletowi.

Postać Makbeta jest bardziej wyrazista, podobnie jak jego przemiana. Motywy postępowania Makbeta są jednoznaczne – pragnienie najwyższej władzy. Widzimy, jak w czasie akcji ta ambicja zmienia Makbeta. Z uczciwego, prawego dowódcy wojskowego zmienia się w bezlitosnego tyrana. Skrupuły, które towarzyszą mu na początku, stopniowo zanikają. W morzu krwi próbuje utopić swoje lęki. Kontrast między Makbetem sprzed zbrodni a Makbetem mordercą uwypukla się przez zamianę ról z Lady Makbet. To ona namawia go do działania, to ona jest stanowcza, pewna siebie, zdecydowana. Makbet się waha, ma opory, przeraża go zbrodnia.

Ale kiedy już raz zbrukał dłonie niewinną krwią, następne zbrodnie przychodzą mu łatwiej, nie potrzebuje już wsparcia żony. Zresztą to już niemożliwe, bo Lady Makbet popada w szaleństwo. Ona, która wydawała się odporniejsza na wyrzuty sumienia, nie jest w stanie znieść ohydy popełnianych przez Makbeta zbrodni.

Przemiana Hamleta nie jest aż tak wyraźna - Hamlet nie zmienia się diametralnie, a jedynie dojrzewa do pewnych decyzji. Nie traci swej wrażliwości, ale ją pokonuje, zdobywając się na czyn sprzeczny ze swoją naturą.

Obu bohaterów łączy moment wahania przed popełnieniem mordu, choć znajdują się w zupełnie różnych sytuacjach. Hamlet ma za sobą prawo. Słuszność jest po jego stronie. A jednak wzbrania się przed zadaniem śmierci. Hamlet jest sam - nikt nie wspiera go w działaniu, nie przekonuje o słuszności jego postępowania. Sam musi podjąć decyzję. Być może dlatego tak długo zwleka z wykonaniem zamiaru. Inna jest też jego motywacja, Hamlet nie spodziewa się żadnych korzyści z zabicia króla, przeciwnie - obawia się konsekwencji. Do działania zmusza go obowiązek i poczucie sprawiedliwości. Makbeta popycha żądza objęcia tronu. Chce władzy dla siebie. Znacznie łatwiej przychodzi mu zabicie skrupułów. Do tego ma wsparcie w osobie żony.

Bohaterów różni ich wpływ na własny los. Hamlet nie miał wyboru, sytuacja, w jakiej się znalazł, była wynikiem działań innych ludzi. To stryj rozpoczął pasmo zbrodni, mordując swojego brata, ojca Hamleta. To duch ojca zobligował go w imię starych praw do dokonania zemsty. Wreszcie intrygi Klaudiusza sprowadzają na Hamleta śmierć. Duński książę może wybrać drogę postępowania, może odstąpić od zemsty depcząc honor rodziny, ale jakkolwiek postąpi, poniesie klęskę. Nie może ocalić jednocześnie siebie, swojej rodziny i państwa. Jego sytuacja jest prawdziwie tragiczna, bo skazuje go, mimo iż nie ponosi winy.

To zasadniczo różni go od Makbeta, który sam sprowadza na siebie śmierć. Makbet miał szansę żyć uczciwie, ciesząc się łaską króla i poważaniem towarzyszy. To mu jednak nie wystarczało, jego ambicje wykraczały znacznie poza tę rolę. Zdecydował się wziąć los we własne ręce. Dopuścił się królobójstwa i za to poniósł karę.

Wspólnym elementem losów obu bohaterów jest też konieczność udawania. Hamlet brzydzi się obłudą i dwulicowością, ale sam musi założyć maskę szaleńca, udawać kogoś, kim nie jest, by z powodzeniem dopełnić zemsty na podstępnym królu. Makbet też musi udawać - odkąd jako zbrodniarz zasiadł na tronie, stara się ukryć swój postępek. Staje się podejrzliwy i ukrywa się pod maską sprawiedliwego króla.

Hamleta i Makbeta łączy refleksyjność, obaj rozważają konsekwencje swoich czynów, choć do końca nie są w stanie ich przewidzieć. Obaj mają też poczucie moralności, brzydzą się zbrodnią. Jednak Makbet ma wybór i świadomie decyduje się pogwałcić nakazy moralne. Wie, że czyni źle, mimo to idzie do komnaty króla. Hamlet wie, że uczyni słusznie, a jednak odwleka moment zadania śmierci.