Lamaizm - buddyzm tybetański. Geneza, założenia, doktryna

Buddyzm tybetański nazywany jest również „lamaizmem”, chociaż nazwa ta odbierana jest raczej negatywnie. Ten rodzaj buddyzmu wyznawany jest przede wszystkim w Tybecie, Syjamie, Korei, Japonii, Kambodży, Birmie oraz Indonezji. Jego korzenie znajdują się jednak w Indiach. Do Tybetu buddyzm przybył w wieku VII. Gwałtowny rozkwit tejże religii przypada na II połowę wieku VII, kiedy to w Tybecie znalazł się indyjski mędrzec Padmasambhawa. Propagował on Maha Ati, czyli Pierwotną Jogę, która była niezwykle podobna do zen.

Słowo lamaizm pochodzi od bla-ma („lama”) – z tybetańskiego „nauczyciel”. Lamaizm jest połączeniem mahajany, mantrajany i bon.

Religia ta czerpie głównie z dwóch tekstów – Kandżuru i Tandżuru. Kandżur to myśl buddyjska spisana w stu ośmiu tomach, natomiast Tandżur – komentarz do Kandżuru w dwustu dwudziestu pięciu tomach. Redakcją obu tekstów zajął się Bu-ston. Ważną rolę odgrywa także Tybetańska Księga Zmarłych, której naczelnym przesłaniem jest to, że wszystko, co widzimy po śmierci zmarłego, to projekcja jego psyche. Do ewolucji buddyzmu tybetańskiego przyczynili się indyjski nauczyciel – Atiśa i Brom-ston – jego uczeń, który cieszył się wielkim szacunkiem i poważaniem wśród ludzi. Był niezwykle inteligentny i skromny zarazem.

Szczególną uwagę skupiano na ćwiczeniu umiejętności medytacji. W obrębie lamaizmu powstała szkoła klasztorna Bka’-gdams-pa, w której panowały ostre reguły sformułowane w cztery przykazania: 1. Zakaz zawierania małżeństw, 2. Zakaz picia napojów wyskokowych, 3. Zakaz podróżowania, 4. Zakaz posiadania pieniędzy. Nieco później, bo na początku wieku XI, tybetański asceta – Mi-la-ras-pa – włączył do religii tybetańskiej nieco mistycyzmu. Śpiewał on pieśni oraz medytował w otoczeniu przyrody. Napisał słynne dzieło „100000 pieśni”.

Lamaizm, jako że rozwijał się na równi z miejscową tradycją bon, silnie nią przeniknął. Dlatego też zaczęto zwracać się w kierunku magii. Objawia się to przede wszystkim w stosowaniu mantr. Najsłynniejszą z nich była „om mani padme hum”. Miejscem świętym, do którego podróżują wierni jest klasztor i centrum religijne w Lhas. Znajduje się tam prototyp pałacu Awalokiteśwary, którego wyznawcy okrążają i składają mu pokłony. Na czele lamaizmu stoi zawsze dalaj-lama. Po jego śmierci wyszukuje się niemowlęta urodzone w tym samym roku i uznaje się je za jego wcielenie. Za pierwszego dalaj-lamę uznaje się Dge-‘dun-gruba.

Pielgrzymki odbywają się także do Gangtoku. Co roku ma tam miejsce wspaniała maskarada-festiwal, przedstawiająca walkę spersonifikowanych bóstw o władzę, a także końcowe zwycięstwo dobra. Festiwal ten nazywany jest Pong Labsal i organizowany jest przez lamów.

O rzeczywistości w nauce lamaistycznej opowiadają cztery doktryny: 1. Wajbaszika, 2. Sautrantika, 3. Czittamatra oraz 4. Madhjamaka. Bardzo żywa jest w lamaizmie tradycja reinkarnacji. Uważa się, że jeszcze przed narodzeniem do następnego życia dostępujemy łaski nieświadomości, dlatego nie pamiętamy nic z poprzedniego życia. Są to etapy, które przechodzi umysł.

W lamaizmie istnieją cztery najważniejsze święta: Święto Oświecenia Buddy, Święto Pierwszego Obrotu Kołem Dharmy, Święto Odejścia Buddy w Paranirwanę oraz Święto Sanghi. Ustalane są one na postawie cyklu księżycowego. Nowy Rok według kalendarza wypada tutaj w lutym.

Wyprawia się też wiele spektakularnych festiwali. Czczone są miasta takie jak: Lumbini, Kushinagar, Bodh Gaya (tam Budda doznał oświecenia) oraz Sarnath (miejsce święte dla całej religii buddyjskiej, nie tylko lamaizmu). Przedmiotami kultu są stupy, obrazy, posągi, księgi.