Reinkarnacja - definicja, znaczenie, charakterystyka

Wiara w reinkarnację występuje w wielu religiach na całym świecie. Szczególnie ważna jest ona w buddyzmie i hinduizmie, ale na jej temat wypowiadali się uczniowie kościołów chrześcijańskich, katolickich, islamskich i wielu innych. Reinkarnacja jako zjawisko religijne jest powszechnie znane i od dawien dawna budzi wiele kontrowersji. Reinkarnacja zwana jest również transmigracją. Polega ona na „wędrówce duszy”. Według założeń reinkarnacji dusza człowieka po jego śmierci wciela się w inną postać i może to być zarówno źdźbło trawy, jak i zwierzę czy człowiek. Co ciekawe, zjawiskiem reinkarnacji próbuje się wyjaśnić zjawisko deja vu.

Sposoby, jakimi dusza wędruje, w każdej religii, która ją uznaje, wyglądają zupełnie inaczej. Szczególnie przedstawia tę kwestię hinduizm. Tutaj wędrówka duszy jest sposobem do osiągnięcia jednego celu – zjednoczenia z Absolutem (o nazwie Brahman), a osiągnięcie tego celu nazywa się mokszą. Dojść do niego można trzema drogami: 1. Drogą uczynków (karma), 2. Drogą poznania (dżniana), 3. Drogą oddania (bhakita). Duże znaczenie ma tutaj podział społeczeństwa na kasty. Śmierć jest kojarzona bardzo pozytywnie, gdyż dusza może w czasie reinkarnacji dostąpić zaszczytu awansu społecznego. Związana z nią jest także karma.

Reinkarnacja w buddyzmie wygląda podobnie, jednak samo jej zjawisko ma charakter bardziej filozoficzny niż religijny. Jest sześć krain, w których, wedle tradycji, człowiek może narodzić się do życia po raz kolejny. Jest to: kraina bogów, tytanów, ludzi, zwierząt, głodnych duchów i piekła. Duży wpływ na wędrówkę duszy ma karma. Do podróży duszę popycha jej wewnętrzna energia. Według niektórych źródeł, to człowiek poprzez swoje pragnienia oraz umysł sam decyduje, czy odrodzi się jako zwierzę, czy jako człowiek. Nie może natomiast reinkarnować w roślinę, gdyż jest to byt, który według Buddy nie ma zdolności czucia.

Ciekawym przedstawieniem reinkarnacji jest jej zjawisko w dżinizmie – jednej z głównych religii indyjskich. Tutaj, podobnie jak w hinduizmie i buddyzmie, dusza człowieka wędruje w poszukiwaniu nowego wcielenia. Zabiera ze sobą karmę. Nowym wcieleniem człowieka mogą być cztery byty: demon, zwierzę, człowiek lub byt niebiański. Niekiedy mogą wcielić się w ogień czy wodę. Kosmos to zbiorowisko stałej liczby dusz – jedne odchodzą, drugie przychodzą. O awansie społecznym decydują uczynki człowieka za jego życia. Jeżeli był zły, jego status zostaje obniżony, jeżeli dobry, urośnie rangą. Dusza może dostąpić całkowitego uwolnienia. Wtedy nazywana jest „zwycięzcą” – dźiną. Dobra dusza jest jasna, zła ciemna.

Reinkarnacja występuje także w buddyzmie tybetańskim. Dusza człowieka przez czterdzieści dziewięć dni oczekuje na nowe wcielenie w krainie bar-do. Może inkarnować w sześć bytów: bóg, półbóg, człowiek, zwierzę, głodny duch i pozostać w piekle. Dusza oczekuje na decyzję, czy będzie dalej wcielała się w nowe postacie, czy dostąpi nirwany – najwyższego wyzwolenia. Lamowie starają się pomóc każdej takiej duszy poprzez odczytywanie tekstów „Księgi Umarłych”. 

Z reguły reinkarnacja nie jest uważana przez trzy najważniejsze religie monoteistyczne – chrześcijaństwo, judaizm oraz islam. W obrębie judaizmu w reinkarnację wierzą kabaliści. Wędrujące dusze są w stanie inkarnować nawet w rzeczy martwe, takie jak kamienie. Niekiedy niewcielone dusze opętują ludzi. Chrześcijaństwo zdecydowanie odrzuca wiarę w ponowne wcielanie się duszy, gdyż jest ona jedna i nadana przez jednego Boga na całe jedno życie. Śmierć jest momentem oczekiwania na Sąd Ostateczny. W islamie również widzimy sceptycyzm skierowany przeciwko zjawisku reinkarnacji. Niemniej jednak niektóre islamskie odłamy wierzą, że dusza może ponownie się wcielać.