UNESCO - geneza, historia, członkowie

UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) - jedna z wyspecjalizowanych agend Organizacji Narodów Zjednoczonych, której nadrzędnym celem jest wspieranie ponadnarodowej współpracy w dziedzinie edukacji, kultury i nauki oraz popieranie praw człowieka na całym świecie. 

Geneza UNESCO sięga czasów II wojny światowej, kiedy to w Londynie, podczas spotkania ministrów państw aliancki, w tym przedstawiciela rządu polskiego, powstały plany powojennej współpracy w dziedzinie oświaty. Z rozmów tych, 16 listopada 1945 r., podczas konferencji w Londynie, na której zgromadzili się przedstawiciele 44 państw i wielu obserwatorów, zrodziła się UNESCO. Postanowiono, że nowa instytucja zajmie się też kulturą i nauka, kontynuując działalność Międzynarodowego Instytutu Współpracy Intelektualnej, który przed wojna działał w Paryżu. Akt Konstytucyjnym ustanawiający UNESCO, który wszedł życie rok później (4 listopada 1946 r.), podpisało początkowo 37 krajów. Na pierwszej sesji przyjęto też układ o współpracy między UNESCO i ONZ.

Naczelnym organem UNESCO jest Konferencja Ogólna, składająca się z 5-osobowych przedstawicielstw państw członkowskich. Zbiera się co dwa lata, ustala wspólną politykę, uchwala budżet i zwołuje międzynarodowe konferencje. W międzyczasie, działalnością bieżącą zajmuje się obradująca 2-3 razy na rok Rada Wykonawcza, złożona a 50 członków powołanych przez Konferencję. W zadaniach tych Radę wspiera Sekretariat z Dyrektorem Generalnym na czele, którego na 6 lat wybiera Konferencja. Pierwszym Dyrektorem UNESCO był brytyjski biolog Julian Huxley, zaś obecnym jest Koichiro Matsuura z Japonii. Przy Radzie Wykonawczej działają też różne organy pomocnicze, komitety i komisje: Komitet Specjalny, Komitet Konwencji i Zaleceń, Komitet ds. Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych, Komisja Finansów i Administracji oraz Komisja Programu i Spraw Zewnętrznych. Oprócz tego istnieją również regionalne biura oświaty i krajowe komitety UNESCO. Siedzibą organizacji jest Paryż, a jej językami oficjalnymi angielski, francuski, hiszpański i rosyjski.

Członkami UNESCO, na mocy jednostronnej deklaracji o przystąpieniu, mogą być państwa należące do ONZ. Pozostałe kraje, mogą zostać przyjęte jeśli ich wniosek poprze Konferencja Ogólna UNESCO. Obecnie, członkami UNESCO są 193 państwa.