Wewnątrzsterowność i zewnątrzsterowność - charakterystyka, przykłady

Wewnątrzsterowność i zewnątrzsterowność to pewne cechy osobowości człowieka, wskazujące na główne źródła jego zachowań. Wewnątrzsterowność odnosi się do motywacji określonych zachowań – człowiek wewnątrzsterowny świadomie dokonuje wyborów i decyduje o swoim stylu życia. Zewnątrzsterowność to przeciwieństwo samodzielnego kierowania sobą przez człowieka. W przypadku zewnąrzsterowności „kompasem” wyborów życiowych jest otoczenie, mody i zwyczajowe zachowania innych ludzi.

Koncepcję wewnątrz- i zewnątrzsterowności rozwijał m.in. socjolog Walter Riesman (w książce z 1950 r. pt. „Samotny tłum”), który wskazywał, że powyższe typy osobowości człowieka są charakterystyczne dla jednostek żyjących we współczesnych społeczeństwach. Punktem wyjścia jest u Riesmana społeczeństwo sterowane tradycją – właściwe dla krajów słaborozwiniętych. Źródłem zachowań jest tutaj zwyczaj, a cele indywidualne jednostek są ściśle podporządkowane całości społeczeństwa. Grupa sterowana tradycją przekształca się w kolejne rodzaje społeczeństwa.

Poszczególne typy osobowości (przekładające się na kształt całej społeczności) zależą najczęściej od warunków życia, zamożności, wieku i stylu życia człowieka. Wewnątrzsterowność jest tym samym właściwa dla społeczeństw żyjących w warunkach promujących indywidualność, przedsiębiorczość i aktywność jednostek. Żyjąc w coraz liczniejszych, często anonimowych grupach, ludzie musieli nauczyć się samowystarczalności. Kierując się własnymi opiniami, podejmując samodzielnie decyzję, wpływają na kształt swojego życia w zróżnicowanym społeczeństwie.

Zewnątrzsterowność natomiast dotyczy głównie grup młodzieży i zamożnej klasy średniej społeczeństw poprzemysłowych, które aktywnie współistniejąc z innymi ludźmi (w środowisku znajomych, współpracowników czy w szerszych kręgach społecznych) starają się sprostać stawianym przez otoczenie wymaganiom. Decyzje człowieka zewnątrzsterownego są dyktowane głównie oczekiwaniami innych ludzi, a jego osobowość jest kształtowana przez konieczność codziennego kontaktowania z różnymi ludźmi, przez co pojedynczy człowiek ma „wiele twarzy”.

Riesman dowodził, że współcześnie (w latach 50.) społeczeństwo amerykańskie przechodzi transformację od indywidualistycznego społeczeństwa jednostek wewnątrzsterownych po pełne niepokoju, konformistyczne społeczeństwo sterowane z zewnątrz, co jest wynikiem dynamicznego rozwoju szeroko pojętej konsumpcji.

Koncepcja Riesmana rozwijana była w połowie wieku i została wówczas uznana za trafną diagnozę społeczeństwa amerykańskiego. Czy wizja zewnątrzsterownych, słabych jednostek nie jest jednak niepokojąca? Wydaje się, że większą nadzieję na korzystny kierunek rozwoju niesie społeczeństwo wewnątrzsterowne, ponieważ to różnorodność społeczna jest źródłem zmiany, a nie ujednolicenie i brak indywidualizmu.