Deklaracja - deklaracja sztokholmska - geneza, postanowienia

Szybki rozwój przemysłu, a co za tym idzie zwiększenie chemizacji oraz wielokrotnie razy większa emisja gazów cieplarnianych do atmosfery, plus eksploatacja coraz większych areałów ziemi w ostatnich stuleciach przyczyniły się do znacznej degradacji środowiska i zmian klimatycznych. Nie mogły tego problemu pozostawić bez odpowiedniej reakcji międzynarodowe organizacje i różnego typu agendy. Jednej z ważniejszych inicjatyw podjęła się Organizacja Narodów Zjednoczonych, zainicjowała ona cykl spotkań, na których omawiane były właśnie te kwestie. Poszły za tym również odpowiednie uchwały, deklaracje i oświadczenia. 

W ramach jednej z takich inicjatyw w dniach 5–14 czerwca 1972 roku obradowano na konferencji w Sztokholmie, która za swoje hasło przyjęła sformułowanie: „Mamy tylko jedną ziemię”. Podczas spotkania na szczycie ONZ wyraźnie zwrócono uwagę na priorytetowe znaczenie środowiska dla prawidłowego funkcjonowania krajów świata, a nawet stwierdzono, iż ochrona środowiska winna być konstytutywną funkcją każdego państwa. W związku z tym postanowiono, iż „polityka ochrony środowiska” powinna być prowadzona przy pomocy konkretnego, wyspecjalizowanego w tej materii organu. Efektem takiego oświadczenia była podjęta kilka miesięcy później decyzja o utworzeniu kolejnej agencji przy ONZ – tak powstał Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) z siedzibą w Nairobi. 

Konferencja sztokholmska przyniosła także ogłoszenie (14 czerwca 1992 roku) Deklaracji Konferencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Naturalnego Środowiska Człowieka, w skrócie nazywaną Deklaracją sztokholmską. Dokument ten tworzy Wstęp oraz 26 Zasad mówiących o najbardziej palących problemach dotyczących ochrony środowiska i wskazujących na sposoby ich rozwiązania. W punktach tych zwrócono uwagę, iż środowisko naturalne jest wspólnych dobrem ludzi obecnie żyjących na Ziemi, jak i przyszłych pokoleń, wobec czego koniecznością jest zatroszczenie się o jego ochronę bądź poprawę, jeśli tego wymaga. Jednocześnie zaraz stwierdzono, iż należy zahamować „wydalanie substancji toksycznych lub innych substancji oraz wydzielanie ciepła w takich ilościach i stężeniu, że przekracza to zdolność regeneracyjną środowiska naturalnego i wyrządza mu szkodę”, zapobiegać zanieczyszczaniu mórz.

Zaakcentowano również potrzebę wyrównywania szans między małymi i dużymi krajami, by te w równym stopniu posiadały środki do realizacji polityki ochrony środowiska, a ponadto zaznaczono, iż zasoby Ziemi powinny być rozdysponowane równomiernie między wszystkie kraje. Współpraca państwa w dziedzinie ochrony środowiska powinna przebiegać płynnie i być oparta na wzajemnym poszanowaniu i pomocy, także tej finansowej na wdrażanie konkretnych programów potrzebnych do zachowania zdrowego środowiska naturalnego. Wreszcie wspomniano o ogromnym znaczeniu uświadamiania i edukacji społeczeństw w dziedzinie ochrony środowiska oraz wykorzystaniu wiedzy i technologii dla osiągnięcia większych rezultatów.

Deklaracja sztokholmska ma charakter dość ogólnikowy, jednak mimo to wyznaczyła ona kierunek, w którym powinny pójść prace w zakresie ochrony środowiska naturalnego i stała się podstawą dla innych dokumentów tworzonych w przyszłości.