Samorząd terytorialny - zasady funkcjonowania - zasada korporacyjna. Samorząd korporacyjny - opracowanie

W Polsce samorząd terytorialny posiada dość zagmatwaną historię. Wynika to z faktu wprowadzenia w państwie po II wojnie światowej komunistycznych porządków. Władze PRL w 1950 r. dokonały likwidacji samorządu terytorialnego ustanawiając Rady Narodowe.

Dopiero w III RP, po 1989 r. samorząd terytorialny stał się przedmiotem regulacji prawnych. Kluczową datą jest rok 1990, gdy uchwalono Ustawę o samorządzie terytorialnym, opartą na zasadzie zrzeszenia. Datą konsolidującą organy samorządu terytorialnego jest rok 1998,  kiedy sejm uchwalił Ustawę o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. Na ukształtowanie się w III RP samorządu terytorialnego wpływ miała ideologia liberalizmu akcentująca decentralizację organów państwowych.

Meritum niniejszego opracowania stanowi zasada korporacyjna samorządu terytorialnego. Na początku rozważań nad istotą problemu, należy zastanowić się nad definicją słowa „korporacja”. Słowo to w najprostszym sensie oznacza zrzeszenie ludzi. Z tej perspektywy samorząd terytorialny jest także zrzeszeniem ludzi mającym na celu realizację zadań wspólnot regionalno-lokalnych. Definiując samorząd terytorialny, zwykle określa się go jako pewne terytorium. To, oczywiście, prawda, jednak samorząd terytorialny jest także zrzeszeniem ludzi posiadających osobowość prawną. Potwierdza to ustawa zasadnicza państwa, czyli konstytucja. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zawiera tzw. klauzulę korporacyjności. Brzmi ona następująco: „Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową”. W takim znaczeniu wspólnota samorządowa jest zbiorem ludzi o charakterze publicznoprawnym.

Zrzeszenie ludzi w samorządzie terytorialnym nie jest kwestią wyboru. Prawo narzuca człowiekowi obowiązkową przynależność terytorialną z faktu zamieszkiwania przez niego określonego obszaru. Każdy obywatel staje się więc członkiem danej wspólnoty samorządowej przez fakt zamieszkiwania jakiegoś terytorium. Obrazując korporacyjność samorządu terytorialnego, można powiedzieć, że podział terytorialny państwa odzwierciedla – idąc od najwyższego szczebla – województwo (jest to samorząd regionalny), powiat (jest to samorząd lokalny) i gmina. Natomiast samorząd wojewódzki, powiatowy i gminny to inaczej korporacja mieszkańców danego województwa, powiatu lub gminy. Należy także powiedzieć, że samorząd terytorialny stanowią, jak sama nazwa wskazuje, samorządzące się lokalne wspólnoty mieszkańców, posiadające określone zadania z zakresu administracji publicznej, które samorząd, jak mówi Konstytucja RP, „(...) wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność”.

Wspólnoty terytorialne z racji przysługującego im prawa, powołują własne organy, którymi są: rada województwa, powiatu i gminy; są to organy o charakterze stanowiącym. Natomiast organami zarządzająco-wykonawczymi są: zarząd województwa, powiatu i gminy.

Samorządne wspólnoty lokalne, oprócz wybierania swoich organów przedstawicielskich, biorą także udział w referendach terytorialnych.