Fiodor Dostojewski „Bracia Karamazow” - opracowanie książki

Tytułowymi braćmi Karamazow są Dymitr, Alosza, Iwan i Paweł, synowie Fiodora Pawłowicza Karamazowa. Dymitr jest dzieckiem z pierwszego małżeństwa Fiodora, dwaj pozostali bracia – z drugiego małżeństwa. Paweł Smierdiakow natomiast to dziecko powstałe z uwiedzenia opóźnionej w rozwoju niemowy, które wychowali służący. Starego Karamazowa zupełnie nie obchodzili synowie. Nie brał udziału w ich wychowaniu i nie interesował się ich sprawami.

Gdy chłopcy dorastają, najstarszy zostaje żołnierzem, Alosza nowicjuszem w zakonie. Niepobierający nauk, ale inteligentny epileptyk Paweł jest służącym, do którego ojciec się nie przyznaje. W jego charakterze ujawnia się tendencja do okrucieństwa.

Dymitr i Fiodor wchodzą w konflikt o pieniądze po zmarłej matce Dymitra, które ojciec chce sobie przywłaszczyć. Ich arbitrem w sporze ma być Iwan, gdy jednak nie umie on rozstrzygnąć waśni, sędzią czynią Zosimę, czyli mędrca i nauczyciela Aloszy. Ich konflikt dotyczy też walki o kobietę – Gruszeńkę – której obaj pragną.

Dymitr zostaje oskarżony o zamordowanie ojca na tle rabunkowym. Wszystko świadczy przeciwko niemu, więc zostaje aresztowany. Winnym śmierci Fiodora Karamazowa okazuje się Paweł, który przygotował wszystko tak, by podejrzenia padały na najstarszego z braci. Iwan, który ma poczucie, że przyczynił się do tej zbrodni – informując Smierdiakowa o wyjeździe, mimo iż przejrzał zamiary chłopaka zarażonego jego poglądami filozoficznymi –  popada w obłęd. W nawiedzających go halucynacjach widzi nawet szatana.

Paweł Smierdiakow popełnia samobójstwo, a sądzony Dymitr nie ma możliwości obrony, zwłaszcza że znający prawdę Iwan, nie jest wiarygodnym świadkiem. Dodatkowo Dymitra obciążają zeznania byłej ukochanej – Katarzyny, którą ten okradł i zostawił dla Gruszeńki. Najstarszy brat uznany zostaje winnym zabójstwa ojca i skazany na zsyłkę syberyjską.

Dymitr chce uciec w czasie podróży na Syberię i razem z ukochaną osiedlić się w Ameryce, a potem wrócić do Rosji, by w jakimś małym miasteczku udawać cudzoziemców. Utwór kończy pogrzeb chorego Iliuszy – chłopca, w którego koledzy rzucali kamieniami, a którego uratował Alosza. Najmłodszy z Karamazowów przemawia do uczniów, by pamiętali o tym dobrym chłopcu.

Problem zabójstwa w „Braciach Karamazow” został ugruntowany filozoficznie. Zagadnienie sensu człowieka „niepotrzebnego” i „szkodliwego” staje się elementem sporu o świat, w którym Bóg przestał istnieć. Iwan wymyślone przez siebie „moralne prawo przyrody”, w myśl którego wszystko jest dozwolone, stosuje wobec ojca i starszego brata, ponieważ obu nienawidzi i brzydzi się nimi. Nie splami się krwią osobiście, zrobi to za niego przyrodni brat, ale to jego filozofia nihilistyczno-naturalistyczna przyczynia się do tego. Bunt Iwana jest próbą odpowiedzi na pytanie o istnienie zła na świecie.