Ideał władcy w średniowieczu - Ideał władcy przedstawiony w „Kronice” Galla Anonima

„Kronika” Galla Anonima jest dziełem wiekopomnym i bezcennym dla historii, literatury i sztuki polskiej. Trzeba jednak wspomnieć, że Gall Anonim ubarwił historię, okraszając ją sporą dawką „beletrystyki”. Mimo to - ta skromna pod względem rozmiarów - pozycja literacka dostarcza nam,  Polakom, niewypowiedzianie wprost cennej wiedzy na temat początków państwowości. Choć nie znamy autora dzieła („Gall” wskazuje tylko na francuskie pochodzenie autora kroniki, nie jest imieniem), „Kronika” jest jednym z najważniejszych wczesnych tekstów naszej kultury.

Dzieje narodu polskiego i dokładny życiorys trzech wielkich władców stanowi motyw przewodni dzieła. Bolesław Chrobry, Bolesław Śmiały i Bolesław Krzywousty to trzej wspaniali przywódcy, na których skupia się przekaz Galla. Artysta opisał Królestwo Polskie jako krainę zamożną i dobrze rządzoną. Nie mogło być inaczej - Polska była w tamtych czasach potęgą militarną i gospodarczą. W oczach kronikarza wszyscy trzej królowie, szczególnie zaś Bolesław Chrobry, to wspaniali władcy, który doskonale radzą sobie z polityką wewnętrzną i zagraniczną. 

A jak opisuje Gall ideał władcy? Odwaga i męstwo, roztropność, sprawiedliwość, bezstronność, szacunek, pobożność, hojność i gościnność, a nade wszystko dobro kraju – to przepis na doskonałego przywódce. Najprościej rzecz ujmując - idealny władca musiał być religijny, waleczny, rozsądny i sprawiedliwy.

Kronika bez wątpienia jest dziełem wielkim. Dalece posuniętym nietaktem byłoby zarzucać Gallowi tendencyjności, jednak nie da się ukryć, że wszelkiego rodzaju kroniki były pisane pod dyktando potrzeb i wymagań „zleceniodawców”. Gdy władca miał wiele na sumieniu, jedyną możliwością było stworzenie historii, która chwaliła jego dokonania. A jak wiadomo, jeśli coś jest zapisane, to staje się prawdą (przynajmniej tak było w tych czasach). Idealne cechy, szczera wiara, prawdziwa szczodrość – wszystko to stawało się nagle rzeczywistością, ponieważ ktoś o tym napisał. Skoro umiał pisać, znaczyło to, że był uczony, skoro zaś zatrudniał go król - musiał być wiarygodny.

Nie jest moim celem przekonać kogokolwiek, że pierwszy polski król nie był podobny do opisanego przez Galla ideału. Chcę jedynie zwrócić uwagę na to, że był nie tylko władcą, ale i człowiekiem. Na przykład Bolesław Chrobry, jeszcze kilkanaście lat wcześniej, był poganinem, żył jak poganin i myślał jak poganin. Gall, zgodnie zresztą ze światopoglądem i tendencjami literackimi średniowiecza, „odprawdopodobnił” władców, pozbawiając ich wszelkich wad i słabości.