Czesław Miłosz „Rozbieranie Justyny” - interpretacja i analiza wiersza

Utwór ten jest nawiązaniem do ponadczasowej powieści naturalistycznej Elizy Orzeszkowej zatytułowanej „Nad Niemnem”. Jedna z głównych bohaterek tej książki to Justyna, piękna i skromna kobieta, kochająca swoją ojczyznę. Jak wiele dziewcząt w jej wieku przeżyła miłość i odnalazła szczęście. Miłosz w swoim wierszu nakreśla dalsze jej losy.

Utwór ma budowę stychiczną, nie jest podzielony na strofy. Jedynie przy końcu widać wyraźne wyodrębnienie pewnych elementów tekstu, które stanowią podsumowanie. W wierszu nie odnajdziemy rymów, wersy mają nieregularną budowę, a końcowa cześć w dużej mierze przypomina prozatorskie ukształtowanie tekstu. Choć utwór pisany jest językiem łatwym, nie brakuje tu środków artystycznych. Możemy odnaleźć pytania retoryczne ( „ Jakie dialogi toczy ciało z duszą?), a także wspaniałe opisy, zarówno bohaterki i jak polskich krajobrazów.

Miłosz w swoim utworze przywołuje postać Justyny z powieści Orzeszkowej. On, jako człowiek z innej już epoki, którą sam nazywa „ bezwstydną” pozwala sobie na grę zmysłów z postacią kobiecą. Orzeszkowa w swoim dziele nie pokazała całej historii romansu dziewczyny z jej wybrakiem, ponieważ wtedy były inne czasy i obyczajowość. Natomiast Miłosz, poeta współczesny wyobraża sobie, jak dotyka warkocza Justyny, jak obserwuje jej piękne silne plecy. Wie także, że jej miłość była namiętna, tylko po prostu nie została ukazana w książce. Dodatkowo podmiot liryczny utworu snuje dalszą historię Justyny. Jest to oczywiście wytwór jego wyobraźni. Opowiada, że kobieta wyszła za mąż, urodziła dzieci, a nawet doczekała się wnuków. Zestarzała się z godnością, ale na starość spotkało ją nieszczęście. Osoba mówiące w wierszu przywołuje obrazy, które dotyczą wojny. Żołnierze, lament kobiet i pociągi wywożące jeńców wojennych poza kraj. Taką właśnie historię stworzył dla Justyny w swoim wierszu Miłosz.

Tytuł może mieć dwojakie znaczenie. Z jednej strony może dotyczyć sfery fizycznej, intymnej. Podmiot nie boi się mówić o kobiecym ciele i romansach, pragnie, by losy dziewczyny były bardziej realne i namiętne. Jednak rozbieranie może posiadać także wydźwięk negatywny i dotyczyć odarcia z człowieczeństwa, którego doświadcza człowiek czasów wojny.

Miłosz napisał fascynujący wiersz, który pokazuje historię jednej z najbardziej popularnych polskich książek. Jest to jednak tylko pretekst aby pokazać, jak okrutne było życie potem, co stało się z ludźmi i narodowymi ziemiami.