Maria Konopnicka „A jak poszedł król na wojnę” - interpretacja i analiza wiersza

„A jak poszedł król na wojnę” to wiersz opowiadający o wojennych losach monarchy i prostego chłopa, Stacha. Król wywołuje wojnę i posyła na nią żołnierzy takich jak Stach. Monarcha wyrusza do boju przy wtórze muzyki i fanfar, chłopu szumią kłosy zbóż. Król wiedzie wspaniały orszak, chłop wędruje pieszo do swego oddziału. Monarcha wygrywa bitwy, ale tylko dzięki męstwu i poświęceniu prostych żołnierzy podobnych do Stacha. Król wraca z wojny witany biciem w dzwony. Chłop nie obejrzy już rodzinnej wioski, ginie w jednej z bitew i bliscy urządzają mu pogrzeb. Ceremonia odbywa się w ciszy i spokoju, nikt nie bije w dzwony.

Tematem utworu jest nierówność i niesprawiedliwość społeczna. Wojnę wywołują królowie, ale to chłopi nadstawiają za nich karku. Stach nie jest najemnikiem, nie dostaje jak zawodowi żołnierze pieniędzy za swoje poświęcenie. Walczy, bo jego życie należy do króla. Nie ma innego wyjścia, jak tylko ruszyć na wojnę, mimo że nie chce tego robić, nie rozumie przyczyn konfliktu, nie stoi po żadnej ze stron. Problem ten ukazany jest także w utworze „Bartek zwycięzca” Henryka Sienkiewicza. Tam prosty chłop rusza na wojnę z Francuzami. Nie wie, dlaczego musi z nimi walczyć, za dobrą monetę przyjmuje tłumaczenia znajomego z tej samej wsi, który twierdzi, że Francuzi są tacy jak Niemcy, tylko jeszcze gorsi. A Niemców Bartek zna i nie darzy ich sympatią. Pewnego razu Bartek pilnuje jeńców pojmanych we francuskim oddziale. Nagle słyszy, że żołnierze rozmawiają po polsku, mówią, że bijąc się po stronie Francji wierzyli, że pomogą Polsce. Bartek nie potrafi wyciągnąć wniosków z tej sytuacji, nie rozumie, że jest manipulowany przez możnych tego świata, którzy rozpętali konflikt, by osiągnąć korzyść dla siebie.

Nierówność społeczna przejawia się także w facie, że król – niezależnie od losów wojny – wróci do domu raczej cały i zdrowy. Z powodu wysokiego urodzenia monarcha, nawet przegrany, może liczyć na łaskawe potraktowanie przez przeciwnika. Chłop nie ma takiego szczęścia. W każdej chwili może zginąć, nawet zwycięska kampania wymaga przecież ofiar w ludziach. „A najdzielniej biją króle, A najgęściej giną chłopy” – pisze Maria Konopnicka. Monarcha decyduje o losie poddanych, ma ich życie w swoich rękach.

Wojna rządzi się własnymi okrutnymi regułami. Wygrywa ten, kto jest silniejszy, bardziej bezwzględny i okrutny. Na wojnie wszystkie metody i chwyty są dozwolone. W tym niełatwym świecie król, jak łatwo przewidzieć, ma większe prawa. W przypadku zwycięstw okrywa się chwałą, za porażki i niepowodzenia często nie ponosi żadnej odpowiedzialności. Bezwzględne prawidła wojny zestawione są w wierszu Marii Konopnickiej z sielankowym obrazem wsi. Wyruszającego na wojnę Stacha żegnają szumiące kłosy. Podobnie – kiedy odbywa się pogrzeb chłopa, szumią drzewa, kołyszą się kwiaty. Tylko najbliżsi i przyroda żegnają Stacha.

Wiersz Marii Konopnickiej składa się z sześciu zwrotek, w każdej są cztery wersy zbudowane z ośmiu sylab. Narrator w utworze jest wszechwiedzący, opisuje wojenne losy chłopa i króla. W utworze dominuje pesymizm i fatalizm – nic nie można poradzić na to, że tak wyglądają stosunki społeczne. Wiersz „A jak poszedł król na wojnę” jest przykładem liryki pośredniej.