Władysław Reymont „Chłopi” - Jagna jako postać tragiczna - charakterystyka

Jedną z ciekawszych kreacji kobiecych w naszej literaturze jest Jagna Paczesiówna, bohaterka epopei chłopskiej Reymonta. Jest to postać niejednoznaczna w ocenie, złożona i niezwykle zajmująca. Spełnia w dziele funkcję symboliczną. Jej życie z góry skazane jest na klęskę, gdyż determinują je czynniki niezależne od bohaterki i w tym najpełniej uwidacznia się jej tragizm.

Wszystkie czyny Jagny wypływają z niewyczerpanego źródła miłości jakim skłonna jest darzyć wszystkich, a w szczególność przedstawicieli płci męskiej. Kieruje nią nie rozum i rozsądek lecz nieokiełznany pociąg fizyczny, którego nie jest w stanie stłumić. Bohaterka bez zastanowienia poddaje się woli matki i wychodzi nieszczęśliwie za mąż za podstarzałego Macieja Borynę. Wybór tym tragiczniejszy, że jego syn Antek zdążył już zawładnąć sercem dziewczyny. Ta jednak nie waha się i wtarga w życie rodzinne mężczyzny całkowicie je burząc, krzywdząc przy tym niewinną Hankę i jej dzieci. Sama nie odczuwa wyrzutów sumienia, usprawiedliwiając swój czyn brakiem szans na normalne pożycie z Maciejem.

Jagna miewa często nieokreślone, zmienne nastroje, snuje się po wsi jak cień, często płacze bez powodu i nie potrafi znaleźć sobie niegdzie miejsca. ,,Jej było smutnie i tak cno czegoś, że już wytrzymać nie mogła. Od samego rana tak ją cosik rozpierało i ponosiło, że po znajomych latała, po drogach, w pole wychodziła (…) rwało ją coraz bardziej, by gdziesik lecieć, coś robić, szukać czegoś (Tom III, s. 401)”. Ma rzadko spotykaną duszę artystyczną, bardziej niż inni odczuwa świat, zmiany w przyrodzie, chłonie każdy promień słońca, każdą kroplę deszczu. Jest przy tym piękna. Tragicznie cudna.

Ludzie nie potrafią pogodzić się z istnieniem tej smagłej jak łania niewiasty wśród szarego tłumu przeciętnych, harujących chłopów. W każdej sferze życia Jagna uderza swoją odmiennością. I ta inność ją gubi. W świecie lipieckiej gromady nie ma miejsca dla leniwych, romantycznych, rozrzewnionych niewiast, które w dodatku niszczą życie nie tylko sobie, ale i pozostałym. Po Antku za obiekt westchnień obrała sobie młodziutkiego chłopca uczącego się na kleryka. Nie bacząc na nic wymyślała coraz to nowe sposoby, by tylko móc spotkać się z Jasiem. Mąciła mu w głowie i stała się źródłem jego wewnętrznych rozterek. To tragiczne w skutkach zauroczenie było kolejną cegiełką dla rosnącej zawiści ludzkiej. A już znalezienie pijanej dziewczyny z wójtem przepełniło szalę cierpliwości wiejskiej gromady.

Przyrównanie Jagny do ziemi jest znamienne, symbolizuje ona jej bierność, ,,podścielisko wszelkiego istnienia”: ,,(…) bo jako ta ziemia święta była Jagusina dusza - jako ta ziemia. Leżała w jakiś głębokościach nierozeznanych przez nikogo, w bezładzie marzeń sennych- ogromna a nieświadoma siebie- potężna a bez woli, bez chcenia, bez pragnień - martwa a nieśmiertelna, i jako tę ziemię brał wicher każdy, obtulał sobą i kołysał(…)” (I, s. 127). W dziewczynie, tak jak w ziemi, ukryte zostały moce życia, a ich budzenie powoduje, że cierpi, stąd też symboliczna rola Jagny, która z góry jest już skazana na ból i nieszczęście. Jest ona osamotniona wśród ludzi, którzy nie są w stanie jej zrozumieć, nie czuje z nimi żadnej więzi, wybiera często samotność kosztem wspólnych uciech lipieckiej zbiorowości. Jej odmienność nie mieści się w granicach chłopskiej egzystencji, dlatego Jagna musi ponieść klęskę i w tym należy upatrywać tragizm tej postaci.