Maria Pawlikowska-Jasnorzewska - wiersze. Twórczość Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej - ogólna charakterystyka

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska przyszła na świat w 1891 r. w Krakowie. Umarła 54 lata później – a więc w 1945 r. – w Manchesterze. Najlepsze lata jej twórczości przypadły na okres dwudziestolecia międzywojennego.

Poetka była luźno związana z grupą poetycką Skamander. Nie była formalnie jej członkiem, jednak czerpała liczne inspiracje z twórczości pięciu znakomitych literatów. Dlatego liczne jej wiersze oscylują wokół tematu codzienności, a ich żywy i dynamiczny nastrój może nieco przypominać wczesne utwory Skamandrytów. „Excentrycy” to właśnie dzieło tego typu, gdzie pojawia się afirmacja życia, a sytuacja liryczna rozgrywa się w pospolitym miejscu – jest nim dancing, gdzie zespół gra najnowsze przeboje, a na parkiecie w zgodzie tańczą mąż i żona, tytułowi „Excentrycy”.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska najlepiej opanowała gatunek poetycki zwany miniaturą. Można powiedzieć, że odkurzyła ona stary model twórczości nadając mu cechy nowoczesne. W swoich króciutkich (najczęściej czterowersowych) utworach przedstawiała barwne obrazki, które kończyły się zabawną puentą. Nie był to rubaszny czy też ironiczny humor, cechowała go niebywała subtelność. Doskonałymi przykładami tego typu miniatur są dzieła takie jak: „Pocałunki”, „Aeroplan” i „La précieuse”. Odmianą tego gatunku w twórczości Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej są rubajaty, czyli utwory składające się najczęściej z czterech wersów, podejmujące tematykę refleksyjno-filozoficzną.

Poezja Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej to połączenie tradycji i nowoczesności. Wystarczy zwrócić uwagę na to, że przyczynkiem do dyskusji o miłości mogą stać się nawet parasolki – tak jak w „Dancingowych zabawkach”. Są to przecież przedmioty codziennego użytku, którym wcześniej trudno było znaleźć swoje miejsce w poezji. W jej przypadku tradycja odsyła do twórczości barokowej. W miniaturach  poetka stosowała charakterystyczne dla tej epoki koncepty i zestawienia, najczęściej antytetyczne (oksymorony, paradoksy). Świat jej poezji pełen jest sprzeczności, przez co staje się dynamiczny.

Bardzo ciekawie została przez nią podjęta tematyka miłosna. Erotyki Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej pozbawione są patosu i wyniosłości, a samo uczucie jest tak samo odczuwalne fizycznie, jak i duchowo. Szczególnie warto zwrócić tutaj uwagę na ten cielesny aspekt wyrażany przez poetkę śmiało i otwarcie. Był to swego rodzaju początek rewolucji obyczajowej.

Twórczość Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej jest niewątpliwie bardzo bogata i zróżnicowana. Poetka starała się łamać skostniałe schematy, korzystając przy tym także ze znanych już środków wyrazu. Postawiła na „całość” wyrażania uczuć, które nie istniały już tylko w sferze duchowej, ale coraz bardziej rozszerzały się – w poezji, w poezji kobiecej – na sferę fizyczną rozpalając przy tym zmysły czytelników. Właśnie wieloaspektowość twórczości tej poetki zapewniła jej stałe miejsce w szeregu naszych najlepszych poetów polskich.