Gabriela Zapolska - biografia, życiorys

Maria Korwin-Piotrowska, powszechnie znana jako Gabriela Zapolska, przychodzi na świat 30.03.1857 r. we wsi Podhajce na Wołyniu. Późniejsza aktorka oraz pisarka otrzymuje skromne, jednak typowe jak na ówczesne czasy wychowanie, i w wieku 19 lat pod wpływem namowy rodziny wychodzi za mąż za oficera wojsk rosyjskich, Konstantego Śnieżko-Błockiego. Małżeństwo nie przetrwało jednak długo. 24-letnia Zapolska wdaje się w romans z innym mężczyzną, którego owocem jest także dziecko. W 1882 r. porzuca dotychczasową rodzinę i rozpoczyna swoją przygodę z aktorstwem. Usiłuje występować na scenach teatralnych, co w ówczesnych czasach, bez możliwości osiągnięcia trwałego kontraktu, oznacza konieczność nieustannego wędrowania z trupami aktorskimi. Występuje m.in. w Krakowie, Lwowie, Poznaniu, by w końcu w 1889 r. podjąć decyzję o wyjeździe do Francji. Zapolska liczyła zapewne na uznanie jej talentu za granicą, jednak nawet współpraca z Théâtre Libre i Théâtre de L'Oeuvre Lugne-Poëgo nie zagwarantowały jej wymarzonego sukcesu. Być może przyczynił się do tego fakt, iż artystka nie należała do osób uległych oraz skłonnych do współpracy i kompromisów. Powszechnie znana była jej niechęć zarówno do mężczyzn, jak i kobiet.

Po powrocie do kraju w 1895 r. ponownie powraca do mało stabilnego wędrowania z teatrami objazdowymi. Wreszcie udaje jej się dostać do kierowanego przez Tadeusza Pawlikowskiego Teatru Miejskiego w Krakowie. Jeszcze przed wyjazdem do Paryża, w 1888 r., zostaje unieważnione jej małżeństwo z Konstantym. Po raz drugi wychodzi za mąż za malarza Stanisława Janowskiego i od 1904 r. na stałe mieszka we Lwowie. Ze względu na liczne nieporozumienia pojawiające się podczas reżyserowania spektakli, aktorka rezygnuje na pewien czas z występów i wkrótce postanawia założyć swój własny teatr. Z powstałej w 1902 r. z własnej inicjatywy szkoły aktorskiej w Krakowie tworzy Teatr Niezależny Gabrieli Zapolskiej. Tam właśnie wystawia jedyny w Polsce spektakl oparty na fragmentach „Księżniczki Maleny” oraz „Intruza”. Swoją działalność teatralną przenosi również do Lwowa, gdzie organizuje teatr wędrowny, a także współpracuje z Lwowskim Teatrem Niezależnym.

Gabriela Zapolska jest autorką licznych esejów, szkiców krytycznych oraz felietonów o tematyce teatralnej, jakie ukazywały się na łamach „Gazety Krakowskiej”, „Słowa Polskiego”, „Nowej Reformy”, „Ilustracji Polskiej” czy też „Wieku Nowego”. Była także kierownikiem literackim Teatru Premier w okresie od 1912 do 1914r.

Dziś znamy ją głównie jako dramatopisarkę piętnującą w sposób bezlitosny filisterskie kołtuństwo i moralne zakłamanie. Należy jednak pamiętać, iż spod jej ręki wyszły także utwory prozatorskie, takie jak powieści: „Kaśka Kariatyda” (1885-1886), „Przedpiekle” (1889), „We krwi” (1891), „Szmat życia” (1891), „Janka” (1895), „Kobieta bez skazy” (1913), „O czym się nawet myśleć nie chce” (1914), opowiadania: „Małaszka” (1881), „Menażeria ludzka” (1893), „Pani Dulska przed sądem” (1908), „Śmierć Felicjana Dulskiego” (1911) oraz nowele – debiutancki „Jeden dzień z życia róży” (1881), zbiór nowel „Akwarele” (1885). Z kolei najsłynniejsze utwory dramatyczne to: „Moralność Pani Dulskiej” (1907), „Żabusia” (1897), „Ich czworo” (1907), „Skiz” (1909), „Panna Maliczewska” (1910).

Na sposób pisania Zapolskiej największy wpływ wywarł naturalizm Emila Zoli. Pisarka nie unika bowiem tematów trudnych i niewygodnych, takich jak: prostytucja i choroby weneryczne („O czym się nawet myśleć nie chce”), niewierna żona, służąca-utrzymanka, kobieta wyzwolona i in. Wielokrotnie oskarżano ją o niemoralność. Podobnie – poruszanie tematów tabu nie było dobrze widziane przez konserwatywne środowisko odbiorców. Tymczasem Zapolska nie chce epatować postaciami ludzi upadłych i amoralnych. Ukazuje jedynie pewne typy ludzkie, będące owocami takich, a nie innych warunków życia, konwenansów i obłudnej poprawności mieszczańskiej.

Należy zwrócić uwagę, iż poziom utworów literackich Zapolskiej jest bardzo nierówny. Obok tekstów dobrych zdarzają się całkiem przeciętne i słabe – pisane w pośpiechu, na zamówienie, nierzadko mające podreperować domowy budżet artystki.

Artystka umiera 17.12.1921 r. Zostaje pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.