„Śluby panieńskie” Aleksandra Fredry jako komedia obyczajowa

Komedia obyczajowa ma obnażać poprzez humor wady określonego środowiska i jego obyczajowości. Zachowania, charakterystyczne dla danej grupy społecznej, przekazywane są z pokolenia na pokolenie, stanowią część tradycji, a proces ich zmiany jest trudny i bardzo powolny. Aleksander Fedro w komedii „ Śluby panieńskie” ośmiesza obowiązujące zasady, postawy oraz konwencje panujące w czasach, w których żyją główni bohaterowie.

Gustaw, Albin, Klara i Aniela to główni bohaterowie dramatu Fredry. Są to młodzi, inteligentni, stojący na początku drogi życiowej ludzie, mieszkający na małej wsi, kilka kilometrów od Lublina. Wszyscy są przedstawicielami rodu szlacheckiego, indywidualistami. Swoimi postawami wyśmiewają przyjęte w epoce romantyzmu normy i wzorce zachowań.

Tytułowe śluby panieńskie są wyrazem manifestu dwóch młodych przyjaciółek przeciwko ogólnie panującym obyczajom dotyczącym małżeństwa. Aniela i Klara buntują się przeciw zasadzie, że małżonka wybierają im ich opiekunowie. Nie ufają mężczyznom, walczą o swoje prawa i równouprawnienie kobiet i mężczyzn w miłości. Pragną świadomie i samodzielnie kształtować swoje życie. Według Klary i Anieli to miłość jest powodem wszystkich nieszczęść w życiu, dziewczęta składają więc przyrzeczenie, że nigdy nie będą żonami: „Przyrzekam na kobiety stałość niewzruszoną, nienawidzić ród męski, nigdy nie być żoną”. Inicjatorką ślubów panieńskich jest Klara, dziewczyna przekorna, zbuntowana, dynamiczna i pełna temperamentu, przeciwieństwo spokojnej i wrażliwej Anieli, która dając słowo nienawidzić mężczyzn, w głębi serca marzy o prawdziwej miłości rodem z książkowych romansów. Dla bohaterów epoki romantyzmu miłość stanowiła sens życia, była najważniejszą wartością bez której życie było niekompletne. Natomiast w komedii Fredry, Aniela i Klara wychodzą z przeciwnego założenia: dla nich miłość jest nośnikiem nieszczęścia i smutku.

Dziewczęta to nie jedyne buntujące się postacie w dramacie Aleksandra Fredry. Gustaw nie jest przykładem stereotypowego młodzieńca z okresu romantyzmu, który w wyznaczonej przez stryja pannie widzi jedyną kobietę swojego życia, jest jej oddany oraz okazuje miłość i szacunek na każdym kroku, choć lubi kobiety w ogóle i często ucieka potajemnie przez okno na nocne schadzki. Zamiast adorować przeznaczoną mu Anielę, zasypia w jej towarzystwie. Z obawy przed złością stryja Radosta wymyśla wielką intrygę w celu zaskarbienia sobie sympatii i zaufania Anieli. Jednakże nie robi tego z miłości do dziewczyny, a z poczucia obowiązku i chęci spełnienia warunków umowy zawartej z Radostem. W ostateczności jego działania uświadamiają dwójce bohaterów, że naprawdę się kochają i są sobie przeznaczeni.

Postać Gucia jest polemiką Fredry z ideą romantycznego kochanka Gustawa z IV części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Gustaw - bohater „Ślubów panieńskich” - jest niewątpliwie komiczną wersją bohatera Mickiewicza. Zamiast wyniosłej i pompatycznej postawy, charakterystycznej dla bohatera romantycznego, jest arogancki i lekceważący.

Postać Albina także jest parodią romantycznego kochanka. Flegmatyczny, wiecznie cierpiący z powodu niespełnionej miłości do Klary Albin przedstawiony został jako zniewieściały chłopiec z chusteczką, którą bez przerwy ociera łzy rozpaczy. Jego sentymentalizm i silne przeżywanie emocji to jedne z bardziej komicznych elementów „Ślubów panieńskich”. Odpowiedzią na cierpienie spowodowane niespełnioną miłością, przypisane typowemu bohaterowi romantycznemu, jest kpiąca wypowiedź Radosta do Albina: „A ja ci radzę, wypogódź twe czoło, nie bądź Gustawem - lecz kochaj wesoło”.

W komedii „Śluby panieńskie” Aleksander Fredro ośmieszył większość cech charakterystycznych dla epoki, w której tworzył. Jego bohaterowie nie izolowali się, przeżywając swoje miłości i związane z nimi rozterki, lecz - uwikłani w miłosną intrygę – w końcu znaleźli szczęście w miłości i małżeństwie.