„Architekt wszechświata” - opis, interpretacja miniatury francuskiej

Powstanie francuskiej miniatury „Architekt wszechświata” datowane jest na około XIII wiek. Prawdopodobnie dzieło stanowiło początek strony księgi. Nazwa „miniatura” pochodzi od łacińskiego słowa „minium” i oznacza obraz małych rozmiarów, wykonany na ogół na pergaminie. Tego typu obrazki często były wykorzystywane do ozdabiania średniowiecznych kościelnych ksiąg. Pierwsi twórcy miniatur używali akwarel, prawdopodobnie omawiane dzieło również zostało namalowane tą techniką. Rozkwit miniatur nastąpił w XVI wieku w Europie.

Dzieło „Architekt wszechświata” podejmuje popularny temat powstania świata. Centrum obrazu stanowi postać Boga, jego pochylona postawa ma wskazywać na ciągły ruch, ciężką pracę. Szata Stworzyciela ma złoto-niebieski kolor, Jego głowę zdobi aureola. Stworzyciel przedstawiony został na obrazie schematycznie, jako człowiek w średnim wieku. Warto zwrócić uwagę na ciekawy zabieg zastosowany przez twórcę dzieła – rąbek szaty Pana zdaje się wystawać poza ramę obrazu, co potęguję wrażenie, że Bóg „wszedł” do niego, aby również go stworzyć. Chwyt ten podkreśla anonimowość malarza i stanowi symbolicznie oddanie jego talentu w ręce Stwórcy. Zabieg ten może także oznaczać, iż Bóg nie podlega prawom, które samo tworzy, że zawsze jest ponad nimi.

Bóg wyposażony jest w dwa atrybuty: cyrkiel oraz kulę przedstawiającą wszechświat. Oba przedmioty – trójkątny cyrkiel oraz kulę wszechświata – skojarzyć można z kształtem znaków alfy i omegi, a więc początku i końca. W kuli wszechświata zobaczyć można również słońce. Widać wody otaczające całość. Żółta masa to prawdopodobnie Ziemia w trakcie jej formowania. Wygląd wszechświata, odmalowanego na anonimowym obrazie, stanowi odbicie średniowiecznej wiedzy o kosmosie i wyraża przekonanie, iż Ziemia stanowi centrum wszechświata. Cyrkiel symbolizuje natomiast porządek kosmiczny.

Obraz utrzymany został w jasnych barwach, kolory symbolizują więc nadzieję, podkreślają radość dzieła tworzenia. Jego kolorystyka jest ciekawa, ponieważ opiera się na trzech kontrastujących ze sobą kolorach: niebieskim, żółtym i pomarańczowym. Są one jednocześnie w średniowiecznej symbolice figurami dobra i zła, które będą panować na świecie. Miniatura w bezpośredni sposób nawiązuje do Księgi Rodzaju, w której Bóg przedstawiony jest właśnie jako architekt wszechświata, jego budowniczy.