Horacy - horacjanizm - definicja, filozofia

Horacjanizm, jak sama nazwa wskazuje, pochodzi od rzymskiego poety żyjącego w I w. p.n.e. Był on pierwszym tak wybitnym lirykiem rzymskim. Jego dzieła do dzisiaj uważane są za przykład maestrii w posługiwaniu się słowem i frazą liryczną.

Horacjanizm jako postawa poetycka - cechy

Horacjanizm jest związany z pewną postawą poetycką. Została ona stworzona na podstawie przesłania, które wyłania się po przeczytaniu utworów rzymskiego artysty.

Prostota formy

„Listy”, „Satyry”, ale przede wszystkim „Ody” ukazują nam program poetycki, którego głównym wyznacznikiem jest prostota formy. Wiersze powinny więc być przejrzyste i klarowne, forma regularna i harmonijna. Zrytmizowanie pełniło także bardzo ważną funkcję. Wiersz musiał mieć stałą liczbę zgłosek oraz średniówkę, występującą po tej samej sylabie.

Spójność treści

Prostota formy łączyła się ze spójnością treści. Czytelnik po przeczytaniu wiersza powinien wiedzieć, jakie treści artysta chciał mu przekazać. Utwór nie powinien poruszać zbyt wielu wątków naraz, ale opisywać jedną ideę lub wydarzenie.

Kontrola nad uczuciami odbiorców

Kolejną cechą horacjanizmu jest kontrola nad uczuciami odbiorców. Wiąże się to także z powściągliwością, jeśli chodzi o ekspresję samego twórcy. Jako że oda podnosiła tematy podniosłe i patetyczne, nie mogła pozwolić sobie na potoczny język, skróty czy przesadną emocjonalność. Artysta miał wyższy status niż czytelnik, a przesadne okazywanie uczuć burzyło autorytet poety jako stałego i niewzruszonego posłańca Apollina.

Przywoływanie scen mitologicznych

Horacjanizm wiąże się także z przywoływaniem scen mitologicznych. Bogowie, muzy, herosi i bohaterowie stanowili stałe elementy utworów tego typu. Popularne było także korzystanie ze wzorców poezji greckiej. Jak wiadomo, poezja rzymska opierała się na wcześniejszej, greckiej.

Dokładne opisywanie rzeczywistości

Ważnym elementem było także dokładne opisywanie rzeczywistości w utworach. Wierne opisy, rozbudowane relacje to części składowe horacjanizmu. Dodać można do tego zbioru jeszcze roztropność oraz postulat, aby jednocześnie uczyć oraz bawić czytelnika.

Naśladowcy twórczości Horacego

Model poezji stworzony przez Horacego znalazł swoich wiernych naśladowców. Najpopularniejszy jest chyba włoski poeta doby odrodzenia – Francesco Petrarca, autor słynnych sonetów do Laury. Na gruncie polskim nie mniej znany jest polski mistrz z Czarnolasu – Jan Kochanowski. W późniejszych wiekach do idei horacjanizmu odwoływali się także Maciej Sarbiewski, Ignacy Krasicki czy Leopold Staff.

Horacjanizm jako postawa moralna

Jednak horacjanizm odnosi się nie tylko do postawy poetyckiej. Oznacza także model życia, który przedstawiony został w utworach Horacego. Jest on połączeniem dwóch filozofii: stoicyzmu, który zakładał harmonię wewnętrzną wynikającą ze zdystansowania się do środowiska zewnętrznego, oraz epikureizmu, którego naczelnym hasłem było „carpe diem”, a więc – „chwytaj dzień”. Fuzja obu idei miała zbliżyć człowieka do szczęścia, które było utożsamiane ze „złotym środkiem”. Optymalną drogą dla człowieczego spełnienia nie jest dążenie do ekstremów, ale harmonia oraz spokój wewnętrzny.

Na wysokiej pozycji znajduje się tu natchnienie poetyckie oraz warsztat pisarski. To tworzenie wierszy jest metodą na nieśmiertelność, gdyż, jak głosi oda „Exegi monumentum”, człowiek jest w stanie przetrwać w pamięci pokoleń dzięki swojemu talentowi oraz zaangażowaniu w sztukę.

Dobrym przykładem może być także wiersz Horacego „Do Apollina”. Autor przedstawia w nim skromne potrzeby materialne poety, dla którego najwyższą wartością jest życie w dobrym zdrowiu oraz niegasnące natchnienie poetyckie.

Horacjanizm, jak wynika z powyższych definicji, może być rozumiany albo jako model poetycki, albo jako postawa moralna. Obie jednak nawiązują do osoby Horacego.