Marek Hłasko - ogólna charakterystyka twórczości

Życie Marka Hłaski tworzy swego rodzaju legendę, nie tylko dla pokolenia pisarza, ale także dla współczesnych czytelników. Autor „Pierwszego kroku w chmurach” urodził się w 1934 roku w Warszawie. Z zawodu był kierowcą ciężarówki, który zarabiał jeżdżąc między innymi w dawnym NRF. Był pisarzem - buntownikiem. Zadebiutował w 1951 roku opowiadaniem „Baza Sokołowska”, a pierwszy tom opowiadań wydał cztery lata później w 1954 roku. Prowadził hulaszczy tryb życia, na co ówczesna władza przymykała oko, mając nadzieję, że Hłasko dołączy do grona pisarzy wspierających swoją twórczością ideologię socjalistyczną. Tak się jednak nie stało. Hłasko publicznie zaczął głosić, że życie w socjalistycznym kraju wcale nie jest łatwe. Sam zdecydował się na emigrację. Mieszkał m.in. w Niemczech, Izraelu, USA. Jego śmierć w niemieckim hotelu w 1969 roku jeszcze bardziej przyczyniła się do utrwalenia legendy pisarza.

Hłasko już w pierwszych swoich opowiadaniach, pochodzących z tomu „Pierwszy krok w chmurach” buntuje się przeciwko tendencyjnym, radosnym obrazom życia w stalinowskiej Polsce, jakie przedstawiane były w dziełach socrealistycznych. Świat przedstawiony w utworach jego autorstwa jest brudny, pełen degeneracji, nałogów. Bohaterowie Hłaski to ludzie z marginesu społecznego, bez aspiracji, niezdolnych do stworzenia wokół siebie lepszego świata. Ich głównym zajęciem jest picie lub niszczenie wszelkich przejawów dobra i piękna.

Tak dzieje się na przykład w opowiadaniu „Pierwszy krok w chmurach”, gdzie szara rzeczywistość trzech bohaterów - żyjących na przedmieściu pijaczków - skontrastowana jest z czystymi i jasnymi przeżyciami dwojga młodych ludzi, którzy po raz pierwszy w pełni cieszą się swoją miłością. Akt miłosny, nazwany tu „pierwszym krokiem w chmurach” zostaje jednak zakłócony przez owych trzech znudzonych bohaterów, którzy postanowili urozmaicić sobie czas, strasząc młodych ludzi. Sytuacja kończy się tragicznie - młody chłopak zostaje pobity. Poprzez wulgarne zachowanie i szyderstwa trzech pijaczków, czystość i piękno uczucia łączącego parę zostało utracone.

Nie jest to jednak jedyne opowiadanie Hłaski, w którym uczucie miłości zostaje zbrukane, przedstawione ze swojej brudnej strony. To samo dzieje się w utworze „Śliczna dziewczyna”. Poznajemy tu zakochaną parę, która siedzi na ławce w parku. Przechodzący ludzie zachwycają się urodą dziewczyny, zazdroszczą zakochanym ich sielanki. Okazuje się jednak, ze młodzi ludzie rozmawiają o usunięciu ciąży dziewczyny, która chce zdobyć od chłopaka pieniądze na zabieg. Ten z kolei odpowiada jej, że przecież był jednym z wielu kochanków. Z pozoru piękna miłość jest tu więc raczej nienawiścią, pod przykrywką sielankowego opisu sceny kryją się wulgaryzmy, nienawiść, zło.

Innym tematem poruszanym przez Hłaskę jest alkoholizm. Mamy z nim do czynienia m.in. w opowiadaniu „Pętla”, w którym przedstawiona jest próba zerwania z nałogiem głównego bohatera Kuby. Próba ta kończy się jednak niepowodzeniem i bohater, nie potrafiąc wytrzymać dnia bez picia, wraca do świata podejrzanych lokali, najgorszych spelunek. Wreszcie upija się do nieprzytomności a potem, w wyniku poczucia klęski - popełnia samobójstwo.

Świat opowiadań Marka Hłaski to Warszawa lat pięćdziesiątych. Miasto jest brudne, pozbawione wyższych uczuć i idei. Wszystko sprowadzone jest tu do biedy, nałogów, poczucia beznadziei i złudnych marzeń o poprawie na lepsze. W tej scenerii z czystą miłością, z marzeniami zawsze wygrywa zło - brudna, beznadziejna rzeczywistość. W takim świecie autor umiejscawia swoich bohaterów, którzy próbują się buntować, coś zmienić, tak jak Kuba z „Pętli”. Są to jednak bohaterowie tragiczni - ich wysiłki skazane są na niepowodzenie, na przegraną z rzeczywistością. Okrutną, złą, brudną.