Michaił Bułhakow „Mistrz i Małgorzata” - charakterystyka bohaterów. Diabelska świta Wolanda

Woland, czyli szatan, przybywa do Moskwy wraz ze swoją świtą, żeby zorganizować wiosenny bal pełni księżyca i przyjrzeć się Moskwiczanom. Diabelska delegacja składa się z pięciu wysłanników, a jej pojawienie się w rosyjskiej stolicy powoduje wiele zamieszania. Poprzez obraz tej nadzwyczajnej wizyty autor ukazuje czytelnikowi stalinowską Moskwę i jej mieszkańców.

Na czele diabelskiej grupy stoi Woland. Na czas wizyty w Moskwie przybiera on postać dystyngowanego cudzoziemca, konsultanta w sprawach czarnej magii. W oficjalnych sytuacjach elegancki i władczy, zdradza jednak swoją naturę poprzez spojrzenie. Jego prawe oko jest czarne jak piekielna otchłań, zaś lewe błyszczy na zielono, tchnąc jakimś obłędem. Woland jest zawsze opanowany, spokojny, dystyngowany. To on decyduje o przebiegu całej wizyty, wydaje polecenia swym podwładnym, sam nie robiąc praktycznie nic. Całe przedstawienie w teatrze „Varietes” jest dziełem Korowiowa i Behemota, Woland wyłącznie obserwuje wydarzenia.

Do świty Wolanda należy między innymi Korowiow, jego prawa ręka. Korowiow podaje się za tłumacza, choć oczywiście Wolandowi tłumacz nie jest potrzebny. Jego wygląd jest niedbały, nosi niemodną kraciastą marynarkę i takież spodnie, o przykrótkich nogawkach, spod których wystają białe niegdyś skarpetki. Na głowie ma bejzbolówkę, a na nosie – binokle ze zbitym szkiełkiem. Korowiow niczym złe licho płata ludziom złośliwe, choć nie bardzo szkodliwe, żarty i widać, że sprawia mu to niekłamaną przyjemność. Jednak w ostatniej scenie ukazuje inne oblicze: „(...) galopował teraz cicho podzwaniając złotym łańcuchem uździenicy ciemnofioletowy rycerz o mrocznej twarzy, na której nigdy nie zagościł uśmiech. Wspierał brodę na piersi, nie patrzył na księżyc, nie interesowała go ziemia, pędząc obok Wolanda rozmyślał o jakowychś swoich sprawach”. Kim więc był naprawdę? Potępionym rycerzem, zmuszonym odgrywać obcą mu rolę czy upadłym aniołem, na co wskazywać może jego przeszłość w roli regenta cerkiewnego chóru?

Najzabawniejszym członkiem szajki jest olbrzymi kot Behemot, „najwspanialszy błazen, jakiego znał świat”. Już samo jego pojawienie się na ulicach Moskwy wprowadza sporo zamieszania, co więcej – kot podróżuje tramwajem i dopomina się o bilet. Jest także dość czuły na punkcie etykiety, na bal stroi się w elegancką muchę i obrusza się na brak dobrych manier u innych: „Nie wiadomo, dlaczego wszyscy mówią do kotów <<ty>>, choć jako żywo żaden kot nigdy z nikim nie pił bruderszaftu”. Behemot zdradza też słabość do używek, z przyjemnością raczy się różnymi trunkami i dobrą zakąską. Ale i on ma swe drugie oblicze, które ujawnia dopiero opuszczając Moskwę. Traci wówczas swoją kocią postać i staje się paziem, jego twarz jest młoda i jako jedyny z tej świty nie budzi przerażenia czy odrazy.

Asasello to osiłek raczej odpychający pozbawiony inteligencji i kurtuazji pozostałych wysłanników piekieł. Oddany Wolandowi wypełnia wszelkie polecenia, najczęściej związane z użyciem siły. Jego wygląd nie budzi ani krzty sympatii – płomiennie rude włosy, wystający kieł, bielmo na oku i nieodłączne kurze udko, które lubił wkładać do kieszeni marynarki.

Całości dopełnia postać kobieca, piękna Hella, która paradując w samym tylko koronkowym fartuszku, przyjmowała gości niczym najzwyklejsza pokojówka. Wampirzyca o nieskazitelnej urodzie, ma jedno tylko znamię, dwa ukłucia na szyi, ślad po spotkaniu z wampirem.

Cała diabelska delegacja w jakiś sposób oddaje ludzkie wyobrażenia na temat sił nieczystych. Już same imiona są zaczerpnięte z literatury czy podań – Woland z „Fausta” Goethego, z kolei Behemot oznacza po rosyjsku „hipopotama”. Woland uosabia wyrachowanie, zło wystudiowane, logiczne, chłodne okrucieństwo. Korowiow jest złośliwym chochlikiem płatającym ludziom uciążliwe psikusy. W postaci Behemota przejawiają się echa zabobonnych lęków przed czarnymi kotami. Asasello to demon-morderca, ucieleśnienie brutalnej siły, zaś Hella – demoniczna kobieta, doskonale piękna – stanowi grzeszną pokusę.

Na uwagę zasługuje przede wszystkim fakt, że wysłannicy piekieł przybywają do Moskwy nie po to, aby kusić jej mieszkańców, ale ich obserwować i ocenić. Ich niegroźne w sumie działania nie powodują tyle zła, co postępowanie ludzi. Sama obecność diabła wyzwala zło tkwiące w człowieku. Paradoksalnie, zgodnie ze słowami, jakie umieścił Bułhakow jako motto do swego utworu, szatan „wiecznie zła pragnąc, wiecznie czyni dobro”. Ostatecznie to za sprawą Wolanda mistrz i Małgorzata mogą spędzić wieczność razem i w spokoju, którego pragną najbardziej. Dzieje się tak na prośbę niebios, ale wydaje się, że i bez niej Woland postąpiłby tak samo.