Zbigniew Herbert „Pan Cogito. Powrót” - interpretacja i analiza wiersza

Pan Cogito to postać wykreowana przez Zbigniewa Herberta. Ten bohater wielu wierszy polskiego poety uosabia cechy nie tylko autora, ale także współczesnego człowieka, cechującego się oczytaniem, kulturą oraz brakiem akceptacji dla świata zniewolonego.

Istotą wiersza „Pan Cogito. Powrót” jest chęć ponownego odwiedzenia ojczyzny po latach spędzonych na emigracji. Na fakt ten wskazują pojawiające się obcojęzyczne zwroty, które męczą bohatera lirycznego. Gdzieś w jego sercu tli się nostalgia za ukochaną ziemią z dzieciństwa. Powody tego powrotu są różne. Jest wśród nich brak zrozumienia za granicą, gdzie proste pytania wymagają zawiłych odpowiedzi. Jest zwykła tęsknota, ale także rana, którą możemy interpretować jako ujmę na honorze opuszczającego ojczyznę, podczas gdy inni w niej zostali i toczą walkę o jej lepszy kształt.

Ojczyzna to nie tylko kraj dzieciństwa. To miejsce bardzo się zmieniło. Krajobraz zapełniły: „mordercze wieże strzelnicze / gęste zarośla drutu”. Nie jest już gościnne – wręcz przeciwnie, wszak mowa o „kamiennym łonie ojczyzny”. Dlaczego więc Pan Cogito postanawia wrócić? Ma już dosyć tej gry pozorów, w której pomaga mu tylko kontemplacja sztuki....